Phân tích diễn biến tâm trạng của nhân vật Mị được nhà văn Tô Hoài thể hiện trong đoạn trích sau:

Lúc ấy đã khuya. Trong nhà đã ngủ yên, thì Mị trở dậy thổi lửa. Ngọn lửa bập bùng sáng lên, Mị lé mắt  trông sang, thấy hai mắt A Phủ cũng vừa mở, một dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai hõm má đã xám đen  lại. Nhìn thấy tình cảnh như thế, Mị chợt nhớ lại đêm năm trước A Sử trói Mị, Mị cũng phải trói đứng thế kia.  Nhiều lần khóc, nước mắt chảy xuống miệng, xuống cổ, không biết lau đi được. Trời ơi, nó bắt trói đứng người  ta đến chết, nó bắt mình chết cũng thôi, nó bắt trói đến chết người đàn bà ngày trước cũng ở cái nhà này.  Chúng nó thật độc ác. Cơ chừng này chỉ đêm mai là người kia chết, chết đau, chết đói, chết rét, phải chết. Ta  là thân đàn bà, nó đã bắt ta về trình ma nhà nó rồi thì chỉ còn biết đợi ngày rũ xương ở đây thôi... Người kia  việc gì mà phải chết thế. A Phủ... Mị phảng phất nghĩ như vậy. 

Đám than đã vạc hẳn lửa. Mị không thổi, cũng không đứng lên. Mị nhở lại đời mình, Mị lại tưởng tượng  như có thể một lúc nào, biết đâu A Phủ chẳng đã trốn được rồi, lúc ấy bổ con Pá Tra sẽ bảo là Mị đã cởi trói  cho nó, Mị liền phải trói thay vào đấy, Mị phải chết trên cái cọc ấy. Nghĩ thế, trong tình cảnh này, làm sao  Mị cũng không thấy sợ... 

Lúc ấy, trong nhà đã tối bưng, Mị rón rén bước lại, A Phủ vẫn nhắm mắt, nhưng Mi tưởng như A Phủ  đương biết có người bước lại... Mị rút con dao nhỏ cắt lúa, cắt nút dây mây. A Phủ cử thở phè từng hơi, không  biết mê hay tỉnh. Lần lần, đến lúc gỡ được hết dây trói ở người A Phủ thì Mị cũng hốt hoảng, Mị chỉ thì thào  được một tiếng “Đi ngay...”, rồi Mị nghẹn lại. A Phủ bỗng khuyu xuống, không bước nổi. Nhưng trước cái  chết có thể đến nơi ngay, A Phủ lại quật sức vùng lên, chạy. 

Mị đứng lặng trong bóng tối. 

Rồi Mị cũng vụt chạy ra. Trời tối lắm. Nhưng Mị vẫn băng đi. 

(Trích Vợ chồng A Phủ, Tô Hoài, Ngữ văn 12, tập 2, NXB Giáo dục, 2017, tr.13-14)

 

Phương pháp: 

- Xác định rõ vấn đề cần nghị luận: Phân tích diễn biến tâm trạng của nhân vật Mị được nhà văn Tô Hoài thể  hiện trong đoạn trích 

- Biểu cảm, bình luận, phân tích, tổng hợp. 

Cách giải: 

1. Mở bài

- Giới thiệu một số nét tiêu biểu về tác giả Tô Hoài : Cuộc đời, con người và phong cách nghệ thuật đặc trưng  của nhà thơ. 

- Nêu khái quát chung về tác phẩm “Vợ chồng A Phủ”: hoàn cảnh sáng tác, vị trí, giá trị nội dung, giá trị nghệ  thuật. 

- Khái quát nội dung của đoạn trích: Diễn biến tâm trạng của nhân vật Mị được nhà văn Tô Hoài thể hiện  trong đoạn trích  

1. Thân bài 
2. Vị trí đoạn trích: 

Đoạn trích nằm ở đoạn Mị cứu A Phủ trong đêm tình mùa xuân 

2. Phân tích diễn biến tâm trạng Mị trong đêm đông cứu A Phủ. 
3. Giới thiệu nhân vật Mị 

- Mị là một cô gái xinh đẹp, là bông hoa rừng ngát hương của núi rừng Tây Bắc 

- Cô không chỉ có nhan sắc mà còn có tài “thổi lá hay như thổi sáo”. 

- Mị là một cô gái yêu đời và có một khát vọng tự do, hạnh phúc mãnh liệt 

1. Bi kịch của nhân vật Mị: 

- Mị bị cha con nhà thống lý bắt về làm con dâu gạt nợ do mối nợ truyền kiếp của gia đình.

- Ban đầu Mị có phản ứng dữ dội, Mị định tự tử nhưng đứng trước chữ hiếu Mị đã hi sinh hạnh phúc riêng  của mình để quay trở lại nhà thống lý. 

- Dần dần sống lâu trong cái khổ Mị cũng quen khổ rồi, Mị lùi lũi trong xó cửa như con rùa. Cô đã bị tê liệt  về tình thần. 

- Trong đêm tình mùa xuân, lần đầu tiên ý thức được sống dậy trong Mị.  

1. Diễn biến tâm lý của Mị trong đêm đông cởi trới cho A Phủ 

* Bối cảnh gặp gỡ:  

- A Phủ là người ở gạt nợ trong nhà của thống lý Pá tra.  

+ Quanh năm bôn ba, rong ruổi ở ngoài gò, ngoài rừng.  

+ Năm ấy đói rừng  

-> Để hổ bắt mất một con bò cho nên A Phủ đã phải lãnh hậu quả nặng nề. A Phủ bị trói đứng vào cây cột  trong góc nhà.  

- Mị: Sau đêm tình mùa xuân -> Rơi vào trạng thái chết tinh thần -> Trạng thái nặng nề hơn trước. 

+ Những đêm mùa đông trên núi cao dài và buồn -> Mị không ngủ được, trở dạy thổi lửa để hơ tay, hơ lưng  không biết bao nhiêu lần. Chỉ chợp mắt từng lúc rồi dậy để sưởi lửa suốt đêm -> Mị chỉ quan tâm đến ngọn  lửa để xua tan lạnh lẽo về thể xác và băng giá trong tâm hồn.  

+ Có đêm A Sử về đánh Mị ngã ngay xuống cửa bếp, đêm sau Mị vẫn dậy để sưởi lửa. 

+ Trong những đêm A Sử xuất hiện trong tình thế bị trói đứng trên cây cột trong góc nhà

-> Khi Mị thổi ngọn  lửa bùng lên thì A Phủ đang đứng trong góc nhà thiêm thiếp đi như một phản xạ tự nhiên, A Phủ mở mắt trừng  trừng. Cùng lúc ấy, Mị nhìn sang mới biết là A Phủ còn sống nhưng Mị vẫn thản nhiên thổi lửa, hơ tay. Thậm  chí nếu A Phủ là xác chết đứng đấy với Mi cũng thế thôi.

-> Sự vô cảm của Mị xuất phát từ hai lý do: Một là,  cảnh trói người đến chết đã từng xảy ra không quá lạ lẫm với Mị. Hai là, sự tê liệt trong đời sống tâm hồn Mị  đã lên đến đỉnh điểm. Mị chỉ còn biết chỉ ở với ngọn lửa. 

* Sự thức tình, hồi sinh:  

(+) Nguyên nhân: Đêm ấy, Mị lại dậy thổi lửa vào lúc đã khuya mọi người trong nhà đã ngủ yên, Mị lại trở  dậy thổi lửa, Mị thấy A Phủ cũng vừa mở mắt. Mị thấy một dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai hõm má đã  xám đen lại của A Phủ.  

-> Mị bừng tỉnh từ cõi quên trở về với cõi nhớ, từ cõi vô thức, Mị đã sống lại ý thức. 

(+) Diễn biến tâm lý:  

- “Dòng nước mắt lấp lánh”: Mị sống lại kí ức đau khổ trong một trường liên tưởng tương đồng hết sức tự  nhiên. Nhớ lại năm xưa và nhân ra sự giống nhau đến kì lạ giữa hai người.  

+ Cùng là thân phận người làm không công – trâu ngựa cho gia đình thống lý.  

+ Cùng bị đối xử tàn tệ, bị trói đứng vào cây cột trong góc nhà. Chỉ khác Mị bị trói bằng một thúng sợi dây  đay do chính tay Mị tước chỉ trong một đêm nhưng lại là đêm tình mua xuân còn A Phủ bị trói bằng dây mây  do chính A Phủ chuẩn bị trong nhiều đêm mùa đông.  

+ Cuối cùng chảy tràn những giọt nước mắt đau đớn và bất lực. Mị nhiều lần khóc, nước mắt chảy xuống  miệng, xuống cổ mà không lau đi được.

-> Thức dậy tình thương: Thương thân rồi đến thương cho người  trong sự đồng cảnh và đồng cảm.  

- Xuất phát từ hình ảnh hai hõm má đã xám đen lại của A Phủ. Dấu hiệu cái chết đang đến rất gần. Thần chết  đang bắt đầu những nét vẽ đầu tiên trên gương mặt của A Phủ. Mị nhớ lại người đàn bà ngày trước đã chết ở  nhà này  

-> Mị phán đoán: “Cơ chừng này chỉ đêm mai là người kia chết: Chết đau, chết đói, chết rét, phải chết”. Đó  là sựu tất yếu khi học làm thân trâu ngựa cho nhà thống lý.

 -> Chúng nó thật độc ác. -> Tình thương người  đang lớn dần.  

- Từ liên tưởng tương đồng thì dẫn tới liên tưởng so sánh, tương phản giữa Mị và A Phủ. 

+ Mị nghĩ về chính mình: Ta là thân đàn bà – sự ảnh hưởng nặng nề tư tưởng nam quyền. Lại bị cúng trình  ma – Mang thân phận con dâu gạt nợ bị trói buộc, tư tưởng thần quyền chỉ còn biết đợi ngày rũ xương ở đây  mà thôi

-> Vĩnh viễn không có tự do.  

+ Mị so sánh với A Phủ: A Phủ khác với Mị, là một chàng trai khỏe mạnh, ưu tú. Đặc biệt anh ta chỉ là người  ở gạt nợ nghĩa là anh ta vẫn còn cơ hội tự do. Cái chết rất phi lý rất đáng tiếc: “Người kia việc gì mà pải chết”. 

 -> Cái tình thương người lớn dần, lấn án cả thương thân -> Người ta chết là đáng tiếc, đáng thương. 

 - Mị rơi vào tình huống trải nghiệm tưởng tượng: Biết đâu A Phủ trốn thoát, bố con nhà thống lý sẽ bảo Mị  cởi trói cho A Phủ và kết tội Mị, xử tội Mị bắt Mị phải trói thay và chết thay trên cây cột kia. Cái chết ấy vô  cùng đau đớn, chết từ từ trong cảm giác đau đói và rét. Thế mà Mị không hề sợ

-> Tình thương người lấn át  nỗi thương thân.  

- Mị quyết định hành động táo bạo vì đám tha vạc hẳn lửa khiến cho trong nhà tối bưng. Bóng tối triowr thành  đồng minh rất an toàn của Mị, hậu thuẫn cho Mị. Mị lấy con dao cắt lúa để cắt dây mây cởi trói cho A Phủ. 

 -> Hành động quyết liệt cắt dây cởi trói cho A Phủ cũng có nghĩa là cắt đi sợi dây trói buộc, ràng buộc sợi dây  cường quyền và thần quyền của Mị.  

- Sau khi lần giữ hết những vòng dây mây trên người A Phủ

-> Mị trở nên hốt hoảng. Tình thương người được  giải tỏa, chỉ còn lại nỗi thương thân -> thức dậy nỗi sợ hại nhất là khi A Phủ đi rồi nghĩa là cái chết đang đến  rất gần với Mị.  

- “Mị đứng lặng trong bóng tối” Câu văn được tách ra đứng độc lập thành đoạn văn -> Có sức dồn chứa đấu  tranh, giằng co. Nếu ở lại đồng nghĩa với việc Mị phải chờ cái chết khủng khiếp sắp đến. Nếu ra đi thì Mi phải  liều lĩnh đối mặt với cường quyền, thần quyền -> nỗi sợ -> thôi thúc bản năng tự vệ tích cực -> quyết định  vùng chạy, băng đi trong bóng tối -> quyết liệt tìm đường sống cho mình. 

- Mị đuổi kịp A Phủ, Mị vừa mói, vừa thở trong hơi gió thốc lạnh buốt. “A Phủ cho tôi đi. Ở đây thì chết mất”.  Sau bao nhiêu năm tháng câm lặng, câu nói đầu tiên của Mị là câu nói xin được giải cứu, quyết liệt tìm đường  sống.

-> Trước lời đề nghị của Mị, A Phủ đã đáp lời bằng một câu rất gọn chắc “Đi với tôi”. A Phủ thốt ra câu  nói trong tình thế kiệt sức không chắc, không biết có đi nổi không; Bị động không hề có kế hoạch trốn thoát  từ trước nên bản thân không biêt sẽ đi đâu. Thế nhưng câu trả lời Mị vẫn đầy tự tin thể hiện sự mạnh mẽ truyền  niềm tin và sức mạnh cho Mị.  

- Hai người lẳng lặng đỡ nhau loa chạy xuống dốc núi. Họ đang phải nương tựa vào nhau khi A Phủ có sức  mạnh tinh thần còn Mị mang sức mạnh thể chất.  

-> Hai người đang chấp chới những cánh bay mở đầu giúp họ đi từ thung lũng đau thương ra đến cánh đồng  vui. – Hai người đã đến với mảnh đất Phiềng Sa nên vợ nên chồng, cùng nhau xây dựng tổ ấm hạnh phúc. Họ  cùng tham gia du kích để không chỉ có thể giải phóng hoàn toàn cuộc đời chính họ mà còn quay trở lại để giải  phóng bản làng quê hương.  

=> Hành động dù là tự phát nhưng lại mang ý ngĩa rất tích cực: Là sự vỡ bờ khi quá tức nước, là sự vùng dậy  đấu tranh để tự cứu mình. Đó là con đường tất yếu, duy nhất để họ có thể thoát khỏi chốn địa ngục trần gian,  để học có cơ hội tìm được hạnh phúc. 

III. Kết bài: 

Khái quát lại nội dung, nghệ thuật