Chuyên đề Lịch sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 2: Chiến tranh và hoà bình trong thế kỉ XX có đáp án

- Chiến tranh thế giới thứ nhất và Chiến tranh thế giới thứ hai đều bắt nguồn từ những nguyên nhân cơ bản sau:

+ Sự phát triển không đều về kinh tế và chính trị giữa các nước tư bản trong thời đại đế quốc chủ nghĩa, khiến cho so sánh lực lượng giữa các nước có sự thay đổi căn bản.

+ Mâu thuẫn sâu sắc giữa các nước đế quốc về vấn đề thị trường và thuộc địa.

♦ Hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ nhất: Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc với thắng lợi của phe Hiệp ước, thất bại của phe Liên minh và để lại những hậu quả nặng nề cho toàn thế giới. Cụ thể:

+ Khoảng 38 quốc gia bị lôi cuốn vào vòng khói lửa.

+ Khiến hơn 10 triệu người chết, 20 triệu người bị thương và tàn tật.

+ Phá hủy hàng vạn làng mạc, thành phố, nhà máy, xí nghiệp… thiệt hại về vật chất lên tới hàng trăm tỉ USD.

♦ Hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ hai:

- Chiến tranh thế giới thứ hai trở thành cuộc chiến lớn nhất, khốc liệt nhất, tàn phá nặng nề nhất trong lịch sử nhân loại.

- Đức, Italia, Nhật Bản và các lực lượng phát xít khác bị đánh bại bởi lực lượng đồng minh và nhân dân yêu chuộng hòa bình dân chủ trên thế giới. Tuy nhiên, cả nước thắng trận lẫn bại trận đều chịu thiệt hại nặng nề về người và của. Cụ thể:

+ Khoảng 76 quốc gia bị lôi cuốn vào vòng khói lửa.

+ Khiến hơn 60 triệu người chế, 90 triệu người bị thương.

+ Phá hủy hàng triệu làng mạc, thành phố, nhà máy, xí nghiệp,…

+ Thiệt hại về vật chất ước tính khoảng 4000 tỉ USD.

- Chiến tranh thế giới thứ hai còn để lại di chứng nặng nề cho người dân Nhật Bản bởi sự huỷ diệt khủng khiếp của vũ khí nguyên tử.

- Để đấu tranh bảo vệ nền hòa bình thế giới trong thời kì giữa hai cuộc đại chiến, nước Nga Xô viết (từ năm 1922 là Liên Xô) đã thực thi nhiều chính sách tích cực, như:

+ Ban hành Sắc lệnh Hòa bình (1917) nhằm: chỉ rõ bộ mặt thật gây chiến tranh của chủ nghĩa đế quốc và tay sai; khẳng định nhà nước xã hội chủ nghĩa yêu chuộng hòa bình, phản đối chiến tranh; đề nghị các nước tham chiến kí kết hoà ước bình đẳng và dân chủ, không xâm chiếm và bồi thường chiến tranh.

+ Kí kết Hòa ước Brét Litốp với Đức (vào đầu năm 1918).

+ Theo đuổi chính sách đối ngoại hòa bình, bình đẳng, tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, cùng tồn tại hòa bình giữa các quốc gia có chế độ chính trị - xã hội khác nhau.

+ Liên Xô tham gia kí kết Hiệp ước chung về từ bỏ chiến tranh ở Pa-ri (tháng 8/1928) và là một trong những quốc gia đầu tiên phê chuẩn hiệp ước này.

+ Trong bối cảnh chủ nghĩa phát xít lên cầm quyền ở một số nước, Liên Xô đã tích cực đấu tranh cho việc giải trừ quân bị; cùng các lực lượng dân chủ thành lập Mặt trận chống chủ nghĩa phát xít….

- Từ năm 1919 đến năm 1922, các nước châu Âu họp và kí kết nhiều hiệp ước trong hệ thống Vécxai và hệ thống Oasinhtơn nhằm chia nhau quyền lợi, thiết lập trật tự thế giới mới, đặt cơ sở xây dựng an ninh tập thể. Hội nghị Hòa bình Vécxai (1919 - 1920) đã thành lập Hội Quốc liên với mục tiêu thúc đẩy hợp tác, bảo vệ hòa bình và an ninh thế giới.

- Ở châu Âu cũng diễn ra hàng loạt hội nghị về hòa bình và an ninh tương hỗ giữa các nước, như:

+ Hội nghị Giê-nô-va (Italia) tháng 4 và 5/1922 với sự tham gia của 29 nước, bàn về các vấn đề của châu Âu;

+ Hội nghị Lô-các-nô (Thụy Sỹ) tháng 10/1925 bàn về an ninh tập thể ở châu Âu;

+ Hiệp ước Bri-ăng Ken-lốt-giơ tháng 8/1928 với 57 quốc gia tham gia, cam kết từ bỏ chiến tranh;

+ Hội nghị giải trừ quân bị ở Giơ-ne-vơ (Thụy Sỹ) từ năm 1932 đến 1935 với 63 quốc gia tham gia, đưa ra vấn đề loại trừ chiến tranh, bảo đảm hòa bình và an ninh quốc tế.

- Từ năm 1933 đến năm 1939, nhiều hiệp ước an ninh tương hỗ được kí kết về an ninh tập thể ở châu Âu (Hiệp ước Liên Xô - Pháp, Hiệp ước Liên Xô - Tiệp Khắc,..)

- Trước nguy cơ đe dọa của chủ nghĩa phát xít và chiến tranh lan rộng, phong trào chống phát xít đã bùng lên mạnh mẽ ở khắp nơi.

- Ở châu Âu:

+ Các lực lượng vũ trang được xây dựng, tổ chức các hoạt động chống phát xít.

+ Phong trào kháng chiến chống phát xít của các nước châu Âu đã tạo nên sức mạnh chính nghĩa, hỗ trợ Hồng quân Liên Xô cùng phe Đồng minh tiêu diệt chủ nghĩa phát xít trên chiến trường châu Âu.

- Ở châu Á:

+ Các lực lượng kháng chiến phát triển mạnh, đặt ra mục tiêu chống phát xít cùng với nhiệm vụ giải phóng thuộc địa.

+ Tiêu biểu là: cuộc kháng chiến chống phát xít Nhật của nhân dân Trung Quốc; đòi thực dân Anh trao quyền tự trị ở Ấn Độ; thành lập các mặt trận, liên minh chống phát xít ở các quốc gia Đông Nam Á,...

- Ở châu Phi:

+ Phong trào đấu tranh chống đế quốc và chiến tranh phát xít cũng dâng cao ở Êtiôpia (chống phát xít Italia), ở Ai Cập, Liên bang Nam Phi (chống đế quốc Anh),..

=> Ý nghĩa: Những cuộc đấu tranh chống phát xít ở châu Á, châu Phi tạo nên tiền đề cho phong trào giải phóng dân tộc bùng lên mạnh mẽ và giành thắng lợi ở các châu lục này, trong và sau khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc.