Giải chuyên đề Kinh tế pháp luật 12 CTST Chuyên đề 1: Phát triển kinh tế và sự biến đổi văn hóa xã hội có đáp án

- Ví dụ 1. Sự phát triển kinh tế đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của ngành công nghiệp văn hoá, từ đó tạo ra nhiều sản phẩm văn hóa phong phú, đa dạng, phục vụ nhu cầu giải trí, thưởng thức nghệ thuật của người dân.

- Ví dụ 2. Sự phát triển kinh tế đã tạo nguồn lực cho việc đầu tư vào giáo dục, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực có trình độ, năng lực và phẩm chất đáp ứng yêu cầu của sự phát triển kinh tế - xã hội.

- Ví dụ 3. Sự phát triển kinh tế đã tạo ra sự thay đổi trong văn hoá tiêu dùng, khi mà người dân có điều kiện tiếp cận với nhiều sản phẩm, dịch vụ mới, đa dạng hơn.

♦ Yêu cầu số 1:

- Những biến đổi tích cực của văn hoá do tác động từ sự phát triển kinh tế:

+ Nhận thức về văn hoá, xã hội, con người ngày càng toàn diện, sâu sắc hơn.

+ Các lĩnh vực, loại hình, sản phẩm văn hoá phát triển ngày càng đa dạng, đáp ứng nhu cầu mới, nhiều mặt của đời sống xã hội.

+ Nhiều giá trị văn hoá truyền thống và di sản văn hoá được kế thừa, bảo tồn và phát huy.

+ Hoạt động giao lưu, hợp tác và hội nhập quốc tế về văn hoá khởi sắc.

+ Việc phát triển toàn diện con người Việt Nam đang từng bước trở thành trung tâm của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội.

+ Việc phê phán, đấu tranh, đẩy lùi cái xấu, cái ác, cái lạc hậu, các quan điểm, hành vi sai trái gây hại đến văn hoá, lối sống con người được chú trọng.

- Những biểu hiện cụ thể của sự biến đổi đó:

+ Những giá trị bền vững, tinh hoa của quốc gia, dân tộc được kế thừa và phát huy như lòng yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, tinh thần đoàn kết, ý thức gắn kết cá nhân, cộng đồng, ...

+ Các phong trào từ thiện, tương thân tương ái, phong trào Mùa hè xanh của sinh viên tình nguyện, Hoa phượng đỏ của HS, Kì nghỉ hồng của cán bộ, công chức, viên chức, thanh niên công nhân, lao động trẻ, ... nở rộ ở nhiều địa phương, đơn vị.

+ Phát triển kinh tế đã tạo điều kiện thuận lợi cho Việt Nam để quảng bá và giới thiệu văn hoa truyền thống của mình ra thế giới. Số lượng khách du lịch quốc tế đến Việt Nam cũng tăng lên, đồng thời việc sử dụng các phương tiện truyền thông và các nền tảng trực tuyến để giới thiệu văn hoá Việt Nam cũng được tăng cường.

+ Sự mở rộng trong tầm nhìn và quan hệ xã hội khi mà người Việt và cộng đồng nơi họ sống trở nên mở lòng hơn với văn hoá và giá trị từ các quốc gia khác, biểu hiện qua số lượng người tham gia các hoạt động xã hội đa văn hoá và quốc tế.

+ Sự tăng cường trong ý thức bảo vệ môi trường và phát triển bền vững khi mà người Việt bắt đầu quan tâm và tham gia hoạt động bảo vệ môi trường và sử dụng nguồn tài nguyên có trách nhiệm hơn, biểu hiện qua sự gia tăng trong việc tái chế và sử dụng nguồn năng lượng tái tận dụng.

♦ Yêu cầu số 2: Một số biến đổi tích cực khác

+ Khi phát triển kinh tế, các quốc gia sẽ có cơ hội được giao lưu, tìm hiểu về văn hoá của nhau. Vì vậy, văn hoá và di sản của Việt Nam sẽ được giới thiệu đến với đông đảo bạn bè quốc tế hơn và ngược lại, Việt Nam cũng có thể tiếp thu những thành tựu, tinh hoa văn hoá thế giới một cách nhanh chóng và có chọn lọc hơn để có thể hoàn thiện được văn hoá của mình, bảo đảm hội nhập thành công về văn hoá với thế giới nhưng cũng không làm mất đi bản sắc văn hoa truyền thống dân tộc.

+ Tính chất của sự phát triển kinh tế trong thời đại cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư là tính đổi mới sáng tạo từ con người và ứng dụng tính đổi mới sáng tạo đó vào đời sống, vì vậy, Việt Nam sẽ hình thành một nền văn hoá có tính năng động, sáng tạo và năng suất cao hơn.

♦ Yêu cầu số 1:

- Những biến đổi tiêu cực về văn hoá do tác động của sự phát triển kinh tế:

+ Nguy cơ du nhập ồ ạt văn hoá ngoại lai, lối sống thực dụng và các tư tưởng đi ngược lại các giá trị chân, thiện, mĩ.

+ Sự lệch lạc về hệ giá trị, thói vụ lợi và thực dụng đã làm cho nhiều người coi tiền bạc và địa vị là những giá trị đỉnh cao của đời sống.

+ Những chuẩn mực, giá trị văn hoá, đạo đức cũng có nguy cơ bị mai một. Con người trong cộng đồng, xã hội dần mất đi nét đẹp trong giao tiếp của “tình làng, nghĩa xóm", thay vào đó là quan hệ công việc đơn thuần.

+ Sự xuất hiện ngày càng nhiều sản phẩm, dịch vụ văn hoa chất lượng thấp tác động tiêu cực đến thị hiếu thẩm mĩ, đe doạ việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá, các giá trị đạo đức truyền thống, thẩm mĩ, nghệ thuật của dân tộc.

- Nguyên nhân của những biến đổi là do: kết quả của sự tiến bộ kinh tế; sự tương tác phức tạp giữa nền văn hoá truyền thống và áp lực của quá trình cầu hoá.

♦ Yêu cầu số 2: Những biến đổi tiêu cực khác

- Cách mạng công nghiệp lần thứ tư tạo ra những sản phẩm mới, hấp dẫn, lôi cuốn và rất dễ dẫn đến tình trạng “sùng ngoại" ở lĩnh vực văn hoá, lối sống, cách giao tiếp, ứng xử, ...

- Các thành phần chống phá lợi dụng sự phát triển của kinh tế để xâm nhập vào đất nước và phê phán sự lạc hậu trong các chính sách về văn hoa, xuyên tạc giá trị truyền thống như lòng yêu nước, tự hào về truyền thống dân tộc, ...

- Thói quen chạy theo bằng cap, thanh tích va thị trưong hoa trong cac quan hệ thường ngày.

♦ Yêu cầu a)

- Những biến đổi tích cực của xã hội do tác động từ sự phát triển kinh tế:

+ Biến đổi cơ cấu xã hội.

+ Xoá đói giảm nghèo thành công, cải thiện đời sống nhân dân.

+ Hoàn thành các mục tiêu về y tế, giáo dục trước thời hạn.

+ Chế độ, chính sách đối với người có công với cách mạng được mở rộng.

+ Công tác trợ giúp xã hội từng bước chuyển sang hướng tiếp cận dựa trên quyền con người, lấy con người làm trung tâm.

- Những biểu hiện cụ thể của sự biến đổi đó:

+ Mở rộng việc làm, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, phát triển thị trường lao động, tăng thu nhập của người lao động trong nhiều khu vực, ngành nghề.

+ Việt Nam đã xoá đói giảm nghèo thành công và đang ra sức khắc phục tái nghèo, hướng tới tăng giàu, trung lưu hoá mức sống dân cư xã hội. Đời sống nhân dân được cải thiện rõ rệt. Tính đến tháng 12 - 2020, tỉ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều ước giảm còn khoảng 2,75%, giảm 1% so với cuối năm 2019, Việt Nam về đích trước 10 năm so với Mục tiêu phát triển thiên niên kỉ, là một trong 30 quốc gia áp dụng chuẩn nghèo đa chiều, được cộng đồng quốc tế ghi nhận.

+ Phổ cập giáo dục đã hoàn thành trước thời hạn từ cấp mầm non đến Trung học cơ sở; 63/63 tỉnh, thành phố hoàn thành phổ cập giáo dục Tiểu học. Hệ thống y tế cơ sở được tăng cường, ưu tiên cho các huyện nghèo và các xã đặc biệt khó khăn, chất lượng khám chữa bệnh được nâng lên. Tỉ lệ trẻ dưới 1 tuổi được tiêm chủng đầy đủ (đạt tỉ lệ từ 96% đến 98%), đến nay, tỉ lệ bao phủ bảo hiểm y tế toàn dân đạt trên 90% dân số, vượt chỉ tiêu đề ra. Tỉ lệ dân số nông thôn được sử dụng nước sạch theo tiêu chuẩn quốc gia ngày càng tăng.

+ Chế độ, chính sách đối với người có công với cách mạng được mở rộng về đối tượng thụ hưởng với mức trợ cấp được nâng lên hằng năm; đã giải quyết xác nhận được trên 9,2 triệu người có công, trong đó số người có công đang được hưởng chế độ ưu đãi hằng tháng là gần 1,4 triệu người và trên 500 nghìn thân nhân người có công đang được hưởng trợ cấp tiền tuất hằng tháng.

+ Diện đối tượng thụ hưởng trợ giúp xã hội được mở rộng và mức chuẩn trợ cấp xã hội được điều chỉnh tăng lên, tạo điều kiện và cơ hội cho các đối tượng yếu thế ổn định cuộc sống. Số người hưởng chế độ trợ cấp xã hội hằng tháng bằng tiền mặt, tăng từ gần 1,7 triệu người năm 2011 (chiếm 1,9% dân số) lên hơn 2,9 triệu người năm 2019 (chiếm 3% dân số).

♦ Yêu cầu b) Nguyên nhân của những biến đổi tích cực về xã hội trong bối cảnh phát triển kinh tế ở nước ta là do sự biến đổi cơ cấu kinh tế trong nền kinh tế thị trường dẫn đến sự thay đổi về xã hội, nhất là quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá và toàn cầu hoá nền kinh tế.

- Những biến đổi tiêu cực của xã hội do tác động từ sự phát triển kinh tế:

+ Hiện tượng phân tầng xã hội.

+ Phát triển chủ nghĩa cá nhân vụ lợi, vị kỉ.

+ Nảy sinh nhiều vấn đề xã hội, gây ra nhiều hậu quả xấu cho môi trường sinh thái.

- Nguyên nhân dẫn đến sự biến đổi xã hội do phát triển kinh tế là do sự chênh lệch trong tiền lương, thu nhập của các nhóm xã hội khác nhau dẫn đến nảy sinh nhiều vấn đề xã hội theo hướng tiêu cực hoá.