Câu hỏi:

Đọc văn bản sau:

U^[1] LÀM BÁNH ĐÚC

Trần Đăng Nghĩa

Nhớ lắm những ngày xưa. Cái thời lũ trẻ tấp tửng háo hức, ra ngóng vào trông, thấp thỏm đứng ngồi không yên đầu ngõ, ngoài làng. Mấy chị em “bánh đa, bánh đúc”, lớn trước, bé sau... ùa ra đón mẹ đi chợ về. Tranh nhau lục quà. Mấy quả ổi, vài đẫn mía, mấy cái bánh đa, bọc kẹo bột,... và món bánh đúc. Nhiều hôm vội quá, không kịp mua gì, nhìn gương mặt ỉu như bánh đa ngâm nước, chúng tôi lại được an ủi “Chủ nhật, u xay bánh đúc cho!”. Chúng tôi lại hau háu.

Ngay từ hôm trước, u đã chọn gạo tẻ loại ngon, vo kĩ, ngâm qua đêm bằng nước vôi trong. Rồi u đãi lại, để róc nước. Rồi xay. Cái cối được đúc bằng bột đá cũng ắp đầy kỉ niệm. [...] Vũ điệu xay ù ù, sền sệt, thi thoảng u cầm cái muôi nước tưới đều cho cối trơn và bột nhuyễn. Dòng bột trắng sữa thật mát trào ra, trườn theo viền trũng của thớt dưới, bám cái cật tre, chui tuột xuống chậu (hoặc nồi). Nhìn đã thấy man mát khoé mắt, dìu dịu đầu lưỡi rồi. Nước bột càng nhuyễn, bánh càng mịn. Nhiều lần, u còn cẩn thận lọc qua rây. [...]

Cái nồi sạch, u láng chút mỡ lợn cho khỏi dính, đổ nước bột vào, lửa liu riu. Đũa cả, u khuấy đều, tay như người chỉ huy điều khiển dàn nhạc để bột không vón, bánh không khê, nồi không sát. Khi bột sền sệt lại, trong mượt, u hớt một đũa bột lên thấy bột chảy xuống, không dính đũa, lạc nhân luộc chín và cơm dừa xắt vụn, tóp mỡ thêm vào. Và dụi bếp. Tôi được sai đi làm việc vô cùng “khó khăn” là chặt tàu chuối tươi, lau sạch, rải ra cái giần (sàng hay mẹt). Xong, u ụp nồi bánh ra cái giần rồi cán đều, thơm nghi ngút. Chúng tôi lăng xăng chờ sai vặt, nếu không, lại ngồi chầu hẫu. Mồ hôi lưỡi túa ra. Khoái nhất là được u cho vét cháy. Nguyên cái đáy nồi, bánh cháy vàng ươm, nóng hôi hổi, thổi phù phù. Cắn một miếng, miệng há ra vì hơi nóng, vì ngon, vì thơm, vì béo ngậy. Nguội, u lấy dao mỏng sắc cắt thành từng miếng, gỡ bỏ mảnh lá chuối còn sót lại, rồi chấm tương, cắn một miếng, xì xụp,... Cái mát ngọt của bánh, thơm nồng của vôi, bùi bùi của lạc, mằn mặn của tương,... tan nơi đầu lưỡi. Miếng bánh trôi tuột xuống cổ họng. Nhưng hương vị cứ vấn vít...

Chao ôi! Đã đời!

Người ta hay nói Bánh đúc làng Điền góp tiền mà mua. Hay Rau cần kẻ Trúc, bánh đúc chợ Chay hoặc Nâu kẻ Sặt, vải kẻ Núc, bánh đúc lại Đổng,... của Tam Hiệp (Phúc Thọ), Đại Đồng (Thạch Thất),... Tôi cũng đã được thưởng thức. Nhưng vẫn vẹn nguyên, quanh quẩn cái hương bánh đúc ngọt ngào, vị bùi thơm của món bánh u làm ngày xưa.

Giờ đây, u không còn nữa. Nơi tôi ở đã lên phường. Đông đúc, chật chội. Chợt nhận ra mình chưa mua biếu u một món quà gì...!!!

(Trần Đăng Nghĩa, Khung trời tuổi thơ, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 2023, tr. 23 – 25)

---

[1] U: Từ dùng để gọi mẹ ở một số làng quê Bắc Bộ xưa.

Tản văn trên kể về ai, về sự việc gì?