KHÓC DƯƠNG KHUÊ

 

Bác Dương thôi đã thôi rồi, Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta. Nhớ từ thuở đăng khoa 1ngày trước, Vẫn sớm hôm tôi bác cùng nhau; Kính yêu từ trước đến sau, Trong khi gặp gỡ khác đâu duyên trời2? Cũng có lúc chơi nơi dặm khách, Tiếng suối nghe róc rách lưng đèo; Có khi từng gác cheo leo, Thú vui con hát lựa chiều cầm xoang3; Cũng có lúc rượu ngon cùng nhắp, Chén quỳnh tương4 ăm ắp bầu xuân. Có khi bàn soạn câu văn Biết bao đông bích5, điển phần6 trước sau. Buổi dương cửu7 cùng nhau hoạn nạn, Phận đẩu thăng8 chẳng dám tham trời; […]

Ai chẳng biết chán đời là phải, Sao vội vàng đã mải lên tiên, Rượu ngon không có bạn hiền, Không mua không phải không tiền không mua. Câu thơ nghĩ đắn đo không viết, Viết đưa ai, ai biết mà đưa; Giường kia treo 9cũng hững hờ, Đàn kia 10gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn. Bác chẳng ở dẫu van chẳng ở, Tôi tuy thương, lấy nhớ làm thương; Tuổi già hạt lệ như sương, Hơi đâu ép lấy hai hàng chứa chan! (Nguyễn Khuyến, trong Thơ văn Nguyễn Khuyến, NXB Văn học, Hà Nội, 1971).

¹ Đăng khoa: thi đỗ

² Duyên trời: duyên bạn bè gặp gỡ như đã được trời định sẵn.

³ Cầm xoang: chỉ cung đàn và điệu hát trong hát ả đào (còn gọi là ca trù, một loại hình diễn xướng thơ, ca, nhạc, do các đào nương và nhạc công biểu diễn, được các nhà nho xưa rất yêu chuộng).

⁴ Quỳnh tương: chỉ thứ rượu ngon.

⁵ Đông bích: vách phía đông nơi để sách và đọc sách

⁶ Điển phần: chỉ các sách kinh điển thời cổ ở Trung Quốc mà các nhà Nho cần đọc.

⁷ Buổi dương cửu: chữ lấy trong Kinh dịch, chỉ thời buổi khó khan, hoạn nạn.

⁸ Phận đẩu thăng: đẩu và thăng là dụng cụ đong thóc gạo. Các quan ngày xưa thường nhận lương bằng thóc nên nói

phận đẩu thăng là nói phận người làm quan

⁹ Giường treo: Trần Phồn thời Hậu Hán (Trung Quốc) sắm chiếc giường dành riêng cho người bạn thân là Từ Trĩ. Khi bạn đến chơi thì mang giường xuống, khi bạn về thì lại treo cất đi.

¹⁰ Đàn kia: Tương truyền Bá Nha và Chung Tử Kỳ là hai người bạn tri âm, sống vào thời Xuân Thu, Chiến Quốc ở Trung Hoa. Bá Nha chơi đàn giỏi. Tử Kỳ nghe tiếng đàn của Bá Nha mà như hiểu thấu tâm can của bạn. Sau khi Tử Kỳ chết, Bá Nha đập bỏ đàn vì cho rằng trên đời không còn ai hiểu được tiếng đàn của mình nữa.

Xác định thể thơ của đoạn trích trên?

- Trình bày mạch lạc, chuẩn chính tả, ngữ pháp.

II. Yêu cầu cụ thể

Trên cơ sở những hiểu biết về đoạn trích ở phần Đọc hiểu, người viết có thể trình bày suy nghĩ theo nhiều cách nhưng phải hợp lí, có sức thuyết phục. Dưới đây là một số gợi ý định hướng:

1.  Mở đoạn

Giới thiệu và dẫn dắt vào vấn đề nghị luận: Vai trò quan trọng của tình bạn.

2.  Thân đoạn

-   Giải thích: Tình bạn là mối quan hệ gắn bó giữa con người với con người dựa trên sự tương đồng về tính cách, sở thích, lí tưởng. Đây là một mối quan hệ chân thành, dựa trên sự tôn trọng, sự chia sẻ và sự hỗ trợ lẫn nhau.

-  Vai trò của tình bạn:

+ Tình bạn giúp con người ta hoàn thiện được nhân cách.

+ Tình bạn giúp ta cảm thấy trưởng thành hơn, giàu nghị lực hơn trong cuộc sống.

+ Tình bạn giúp cuộc sống trở nên ý nghĩa hơn rất nhiều.

+ Là động lực giúp ta mạnh mẽ vươn lên để vượt qua những khó khăn thử thách.

+ Giúp ta hiểu được ý nghĩa của việc đồng cảm kết nối chúng ta lại gần nhau hơn.

-  Phản đề

+ Tình bạn tuy đẹp nhưng vẫn có những con người sống không vì bạn bè, xem thường thứ tình cảm này.

+ Phê phán những tình bạn giả dối, lợi dụng lẫn nhau.

3. Kết đoạn

-  Khẳng định lại vai trò của tình bạn

-   Liên hệ bản thân: Luôn trân trọng tình bạn, là một người bạn

+ Điệp từ: thôi: nhấn mạnh vào sự mất mát, trống vắng, nỗi đau trong lòng của nhân vật trữ tình.

Luận điểm 2: 14 câu thơ tiếp "Nhớ từ...tham trời": Sự hồi tưởng về những kỉ niệm thời xuân xanh

-  Dòng hồi tưởng của Nguyễn Khuyến về những năm tháng hai người còn trẻ khỏe, chí lớn vươn xa, cùng đỗ khoa cử, cùng tham gia chốn quan trường.

-  Những năm tháng cùng vui vầy với những thú vui thanh cao, tao nhã như du sơn ngoạn thủy, thơ từ, ca hát.

-  Không chỉ cùng nhau hưởng cảnh thái bình mà họ còn là những người bạn cùng nhau chung cảnh hoạn nạn chốn quan trường, cùng nhau trải qua những thăng trầm của thế sự.

-  Biện pháp tu từ: Liệt kê kết hợp cùng điệp cấu trúc: cũng có lúc, có khi đan chéo vào nhau vừa để liệt kê gợi nhớ, vừa tạo nên âm hưởng quấn quýt, thiết tha, thể hiện một tình bạn vô cùng đẹp đẽ của Nguyễn Khuyến và Dương Khuê.

Luận điểm 3: 8 câu thơ tiếp "Ai chẳng biết...tiếng đàn": Đối mặt với sự thật, Nguyễn Khuyến đành chấp nhận nỗi đau mất bạn nhưng vẫn luôn cho rằng điều đó thật sự phi lý. Lời thơ cất lên vừa chua xót, vừa trách than số trời đã định.

-  Bạn hiền đã mất, còn lại mình Nguyễn Khuyến với nỗi cô đơn, trống vắng thì thiết tha gì những thú vui từng một thời say đắm, rượu ngon cũng trở nên vô vị, thú vui làm thơ cũng dần chán nản, bởi còn đâu người hợp ý để vui vầy, sẻ chia nữa.

-  Dùng điển tích điển cố để tăng thêm sự sâu nặng, thắm thiết của tình tri kỷ.

* Luận điểm 4 (4câu thơ cuối): Quay về thực tại đau đớn khi bạn dứt áo ra đi

-  Tác giả quay trở về thực tại đau đớn, xót xa. Nhưng dẫu Dương Khuê có không còn thì tình cảm giữa hai người vẫn trường tồn mãi mãi, là thứ trân quý nhất trong cuộc đời mà Nguyễn Khuyến hằng trân trọng.

-  Nỗi đau đớn ấy đã không thể chảy thành hàng lệ dài, mà Nguyễn Khuyến giấu nó vào trong góc sâu nhất của trái tim, để