Văn bản ngữ liệu

ĐỪNG CHỌN AN NHÀN KHI CÒN TRẺ (trích)

(Cảnh Thiên)

“Cuộc sống không phải là sự ganh đua, hạnh phúc khởi nguồn từ sự trân trọng”. Nếu có thể điều tiết trọng tâm sự chú ý của mình một cách có ý thức, bạn sẽ lấy lại sự cân bằng mới mẻ cho tâm lí lệch lạc của mình trước kia. Sự cân bằng này chắc chắn sẽ ổn định cảm xúc và tình cảm của bạn. Cái gọi là “ma đạo” từ tâm trí mà ra, thiên đường và địa ngục chỉ cách nhau một ý niệm. Chỉ khi thường xuyên gột rửa và cảnh tỉnh tâm trí của mình, bạn mới có thể đảm bảo không bị “tâm ma” khống chế, từ đó tránh được những tai họa vô cùng, không đi đến bước hại mình hại người.

Tư tưởng khác nhau thì đánh giá đối với sự việc xảy ra cũng hoàn toàn khác nhau, tất nhiên nó sẽ ảnh hưởng tới thái độ xử lí vấn đề, cũng ảnh hưởng đến đường đời của chúng ta sau này. Xét cho cùng, sống trên đời cần phải có trí tuệ. Nếu không đủ sáng suốt, vậy chí ít bạn phải có một tư tưởng khoáng đạt. Dùng tư tưởng bi quan, hẹp hòi, hà khắc để nhìn nhận vấn đề, bạn sẽ thấy thế giới này toàn một màu u ám. Dùng tư tưởng lạc quan, khoáng đạt và thấu hiểu để nhìn nhận vấn đề, bạn sẽ nhìn ra được mặt tốt đẹp của sự vật.

Khi nghĩ một cách thấu suốt, chúng ta mới có thể thấy được hạnh phúc của chính mình. Sinh ra nơi trần thế, mỗi người đều phải trải qua phong ba, khổ nạn. Đối diện với gian nan khốn khổ không thể tránh khỏi, nghĩ thấu chính là thiên đường, nghĩ quẩn chính là địa ngục.

(Trích Đừng lựa chọn an nhàn khi còn trẻ, Cảnh Thiên, NXB Trẻ, tr.23 – 25)

9.2. Bộ câu hỏi đọc hiểu và viết

9.2.1. Câu hỏi đọc hiểu

Phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong đoạn trích trên là gì?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích đoạn trích ngữ liệu “Đừng chọn an nhàn khi còn trẻ” của Cảnh Thiên trong phần Đọc hiểu.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu chung: Trong cuộc sống hiện đại đầy biến động, con người càng cần những tư tưởng tích cực để định hướng hành động và thái độ sống.

- Dẫn dắt và nêu vấn đề: Đoạn trích “Đừng chọn an nhàn khi còn trẻ” của Cảnh Thiên đã gửi gắm những quan điểm sâu sắc về cách ứng xử với khó khăn, tâm thế đối diện với nghịch cảnh và vai trò của tư duy tích cực trong việc kiến tạo hạnh phúc.

* Thân bài:

1. Giải thích nội dung đoạn trích

- Thông điệp cốt lõi:

+ Hạnh phúc đến từ sự trân trọng, từ nội tâm chứ không phải ganh đua vật chất.

+ Tâm trí con người là gốc rễ của hạnh phúc hay bất hạnh: “thiên đường và địa ngục chỉ cách nhau một ý niệm”.

+ Tư tưởng, cách nhìn nhận sẽ quyết định thái độ sống và hành động trong đời.

+ Biết “nghĩ thấu” để hóa giải đau khổ là bước đầu của hạnh phúc và sự trưởng thành.

2. Phân tích nội dung và nghệ thuật thể hiện

- Quan niệm về hạnh phúc:

+ Không phụ thuộc vào hoàn cảnh mà do cách ta nhìn nhận và trân trọng cuộc sống.

+ Đề cao sự tu dưỡng nội tâm, gột rửa tâm trí để làm chủ cảm xúc.

- Vai trò của tư duy tích cực:

+ Người có tư tưởng sáng suốt, khoáng đạt sẽ nhìn thấy cái đẹp, giữ được sự bình yên.

+ Trái lại, tư duy bi quan, hẹp hòi dẫn đến tiêu cực, đau khổ, dễ bị hoàn cảnh điều khiển.

- Giá trị nhân văn sâu sắc:

+ Khuyên người trẻ không trốn tránh gian nan, bởi thử thách là cơ hội trưởng thành.

+ Nhấn mạnh vai trò của “nghĩ thấu” – một biểu hiện của trí tuệ cảm xúc và sự bình an nội tại.

- Nghệ thuật lập luận:

+ Văn phong chặt chẽ, lý lẽ sâu sắc, sử dụng các cặp khái niệm đối lập: “thiên đường – địa ngục”, “nghĩ thấu – nghĩ quẩn”, “bi quan – lạc quan”… giúp tăng sức thuyết phục.

+ Giọng văn triết lí, đúc kết từ trải nghiệm sống, phù hợp với đối tượng người trẻ.

3. Liên hệ thực tế và mở rộng

- Nhiều người trẻ hiện nay dễ sa vào tâm lý “an nhàn sớm”, né tránh khó khăn, dẫn đến đánh mất động lực phát triển bản thân.

- Người có tư tưởng tích cực, biết chấp nhận thử thách sẽ vững vàng hơn trong cuộc sống.

- Nhấn mạnh vai trò của giáo dục cảm xúc, nuôi dưỡng tinh thần chủ động và bản lĩnh trong xã hội hiện đại.

* Kết bài:

- Khẳng định lại giá trị của đoạn trích: Là lời nhắn nhủ đầy ý nghĩa với người trẻ – đừng chọn an nhàn mà hãy chọn tư duy tích cực để trưởng thành.

- Rút ra bài học cho bản thân: Phải biết rèn luyện bản lĩnh, sống có trách nhiệm và suy nghĩ thấu suốt để xây dựng hạnh phúc bền vững.

Bài viết tham khảo

Đừng chọn an nhàn khi còn trẻ là một trong những thông điệp truyền cảm hứng mạnh mẽ của Cảnh Thiên dành cho thế hệ trẻ đang sống trong thời đại hiện đại – thời đại của tốc độ, áp lực và cả cám dỗ của sự dễ dàng. Trong đoạn trích phần Đọc hiểu, tác giả không chỉ nói đến sự cần thiết của nghị lực sống mà còn tập trung bàn luận về cách cân bằng nội tâm, cách nhìn đời và sức mạnh của tư duy đối với hành trình trưởng thành của con người.

Mở đầu đoạn trích là quan điểm giàu tính nhân văn: “Cuộc sống không phải là sự ganh đua, hạnh phúc khởi nguồn từ sự trân trọng.” Câu nói ấy nhấn mạnh vai trò của sự chủ động và tỉnh thức trong điều tiết cảm xúc, nhận thức. Khi biết "gột rửa và cảnh tỉnh tâm trí", con người sẽ tránh được sự lệch lạc về tâm lý, thoát khỏi "tâm ma" – những suy nghĩ tiêu cực, sai lệch có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Như vậy, sống không phải chỉ là để theo đuổi thành công vật chất, mà còn là quá trình tôi luyện nội tâm và giữ cho bản thân một trạng thái tinh thần sáng suốt, lạc quan và quân bình.

Tiếp theo, đoạn trích đề cao vai trò của tư tưởng trong việc chi phối cảm xúc, hành vi và vận mệnh của mỗi người. Theo Cảnh Thiên, “Tư tưởng khác nhau thì đánh giá đối với sự việc xảy ra cũng hoàn toàn khác nhau…” – tức là cùng một hoàn cảnh, người tiêu cực sẽ thấy bi kịch, người lạc quan sẽ thấy cơ hội. Suy nghĩ bi quan khiến con người nhìn đời bằng màu u ám, trong khi tư tưởng khoáng đạt sẽ soi sáng những góc khuất và dẫn lối tới thái độ sống tích cực, hướng thiện.

Thông điệp cuối cùng và cũng là then chốt của đoạn trích chính là bài học về “nghĩ thấu” và “nghĩ quẩn” – hai trạng thái tư duy quyết định hạnh phúc hay bất hạnh. “Nghĩ thấu” là quá trình phản tư, chiêm nghiệm để vượt qua nghịch cảnh một cách trưởng thành và nhân văn. Ngược lại, “nghĩ quẩn” là biểu hiện của sự bế tắc, dễ đẩy con người rơi vào vòng xoáy tuyệt vọng. Sống trên đời, ai cũng phải trải qua khổ đau, nhưng cách mỗi người tiếp nhận và vượt qua mới là điều định hình giá trị của cuộc sống họ.

Qua đoạn trích, Cảnh Thiên không chỉ đưa ra những lời cảnh tỉnh về sự tự buông thả khi còn trẻ mà còn khơi dậy một thái độ sống mạnh mẽ, chủ động, biết kiểm soát nội tâm và hướng đến điều thiện. Đó là lời khuyên quý báu dành cho mỗi người trẻ đang đứng trước ngã rẽ cuộc đời: hãy can đảm bước qua an nhàn, chọn con đường rèn luyện tư tưởng, bởi hạnh phúc thật sự không đến từ sự dễ dãi mà từ sự thấu hiểu, kiên cường và nỗ lực không ngừng trong nội tâm lẫn hành động.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Suy nghĩ về sự cần thiết của việc suy nghĩ tích cực.

- Hệ thống ý:

+ Giải thích khái niệm:

. Suy nghĩ tích cực là cách nhìn nhận lạc quan, thấu đáo và hướng thiện đối với các vấn đề xảy ra trong cuộc sống.

. Đó là thái độ sống tỉnh táo, biết đối diện, vượt qua nghịch cảnh bằng niềm tin và sự hiểu biết.

+ Vai trò, ý nghĩa:

. Suy nghĩ tích cực giúp con người cân bằng cảm xúc, giữ vững tinh thần trước những thử thách.

. Tư duy tích cực dẫn đến hành động tích cực, từ đó góp phần định hình nhân cách và hướng đi đúng đắn trong cuộc sống.

. Ngược lại, suy nghĩ tiêu cực khiến con người rơi vào tâm lí bi quan, dễ gục ngã, mất phương hướng, thậm chí làm tổn hại chính mình và người khác.

+ Dẫn chứng liên hệ (có thể khái quát):

. Nhiều người vượt qua hoàn cảnh khắc nghiệt, vươn lên nhờ duy trì được tư duy tích cực, như các tấm gương trong đời sống hoặc các nhân vật trong văn học, truyền cảm hứng mạnh mẽ.

=> Khẳng định lại sự cần thiết của suy nghĩ tích cực trong hành trình sống. Là học sinh, mỗi người cần rèn luyện tư duy tích cực để vững vàng trước khó khăn, sống có trách nhiệm và ý nghĩa hơn.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về sự cần thiết của suy nghĩ tích cực trong cuộc sống.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong cuộc sống hiện đại với nhiều áp lực và biến động, việc duy trì một lối suy nghĩ tích cực là vô cùng cần thiết. Văn bản “Đừng chọn an nhàn khi còn trẻ” đã khẳng định rằng: thiên đường và địa ngục chỉ cách nhau một ý niệm – điều đó cho thấy vai trò quyết định của tư duy đối với cuộc sống con người. Suy nghĩ tích cực giúp con người giữ vững tinh thần lạc quan, biết trân trọng những điều mình đang có, từ đó có thể vượt qua nghịch cảnh, hướng đến hạnh phúc và sự bình an nội tâm. Ngược lại, tư duy tiêu cực dễ khiến chúng ta rơi vào bế tắc, dễ nản lòng trước khó khăn và đánh mất phương hướng sống. Trong thực tế, nhiều người trẻ đã tìm được ý nghĩa sống, vươn lên từ nghèo khó, bệnh tật hay thất bại nhờ giữ được một tư tưởng sáng suốt, khoáng đạt. Vì thế, suy nghĩ tích cực không phải là trốn tránh thực tế, mà là một lựa chọn dũng cảm và có trí tuệ, giúp mỗi người tự mở ra cánh cửa thiên đường trong tâm trí, sống nhân văn, mạnh mẽ và bản lĩnh hơn giữa cuộc đời.