Bộ 10 đề thi cuối kì 1 Văn 10 Kết nối tri thức cấu trúc mới có đáp án - Đề 3

I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc ngữ liệu sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

(Tóm tắt: Xinh Nhã là con trai của Gia Rơ Khốt – một vị tù trưởng giàu có và danh tiếng ở Tây Nguyên. Do bị Gia Rơ Bú, một vị tù trưởng khác ganh ghét, gây chiến, kéo người sang cướp phá buôn làng, giết chết Gia Rơ Khốt và bắt vợ Gia Rơ Khốt là nàng H’Bia về làm nô lệ. Xinh Nhã, lúc ấy còn nhỏ, may mắn trốn thoát, được vợ chồng Xinh Yuê đưa về nuôi. Lớn lên, khi biết chuyện, chàng đã không quản ngại gian khó, thử thách đi tìm Gia Rơ Bú để báo thù cho cha, cứu mẹ khỏi cảnh đoạ đày, đưa buôn làng trở lại cảnh yên vui ngày trước)

Xinh Nhã: Ơ giăng Gia Rơ Bú, đàn voi dữ của anh em ở đâu rồi, đưa ra đây ta thử sức chứ!

Gia Rơ Bú đưa sáu con voi của sáu anh em ra trận đấu. Còn con voi của Pơ Rong Mưng, Gia Rơ Bú để đưa ra cuối cùng. Lần lượt sáu con voi đều bị Xinh Nhã bẻ ngà, đâm thủng tim chết ngả nghiêng. Gia Rơ Bú càng tức giận, liền thả con voi đực của chàng Pơ Rong Mưng ra thử sức với chàng Xinh Nhã. Con voi này khi ra trận không sợ rụng đôi ngà vàng. Con voi đực được chủ cho đi trận liền hùng hục chạy tới, gió cuốn theo như bão, đầu đội đầy cành lá, mở lệch đôi ngà xông thẳng tới Xinh Nhã. Xinh Nhã lùi lại ba bước rồi nhảy múa đánh nhau với con voi đực dữ nhất của anh em Gia Rơ Bú. Nhưng chàng Xinh Nhã quá mệt, nhảy lên cây cọ, con voi áp tới, chàng rơi vào đôi ngà của nó. Con voi đực liền đưa chàng về nhà cho chủ.

Trời hửng nắng, gió bão ngừng lại, bà Giỗn ra hiên phơi lúa nhìn xuống dưới trần thấy con voi đực của Pơ Rong Mưng đang đội chàng Xinh Nhã về nhà Gia Rơ Bú, bà Giỗn về nhà báo cho ông Giỗn biết:

Bà Giỗn: Ơ ông Giỗn, ông hãy nhìn xuống kia, cháu ta Xinh Nhã đang bị con voi của Pơ Rong Mưng đội trên đôi ngà của nó mang đi khắp rừng thấp, đồi cao và sắp đến làng Gia Rơ Bú rồi!

Ông Giỗn đang ngủ say, vùng dậy lấy thuốc thiêng liệng xuống tiếp sức cho cháu. Xinh Nhã chuyển mình, hai tay nắm chắc ngà voi, đu mình xuống đất. Hai chân dẫm chặt vòi nó, con voi bỗng dưng đứng im như cục đá. Chàng dằn mạnh đôi ngà của nó tuột khỏi miệng, con voi rống lên nghe rùng rợn núi đồi, ngã quỵ xuống. Chàng Xinh Nhã giơ đôi ngà voi lên, chiếc ngà bên trái chàng ném cho nàng Hơ Bia Bơ Lao, chiếc ngà bên phải chàng vứt lên hiên nhà Gia Rơ Bú cho Gia Rơ Bú.

Gia Rơ Bú (hoảng hốt liền gọi các em): Ơ các em Xinh Pú, Xinh Pa, Xinh Ala, Pơ Rong Pha, Pơ Rong Mtin, Pơ Rong Mưng! Con voi quý nhất của ta đã bị thằng chó Xinh Nhã bẻ gãy đôi ngà rồi.

Pơ Rong Mưng: Ơ anh Gia Rơ Bú chúng ta hãy chạy đi thôi.

Gia Rơ Bú: Chẳng việc gì phải sợ con dê non ấy. Các em hãy cho khiên xoáy, luyện đường đao cho sắc, đánh diệt thằng bé con máu chưa khô trên đầu ấy.

Xinh Ba múa khiên, cầm đao ra trận đánh nhau với chàng Xinh Nhã. Nhưng mới chỉ chạy múa được ba đồi núi, Xinh Ba đã bị Xinh Nhã chém đứt nhượng chân và ngã quỵ. Đến lượt Xinh Ala, Pơ Rong Pha, Pơ Rong Mtin đều bị Xinh Nhã chém tại trận. Bây giờ đến lượt Gia Rơ Bú ra trận. Ông Giỗn và bà Giỗn là ông Trời và bà Trời, đứng về phía người anh hùng Xinh Nhã. Người Ê đê quan niệm bên trái là siêng năng, bên phải là lười biếng, ghét bỏ. Thấy Gia Rơ Bú, Xinh Nhã hỏi:

Xinh Nhã: Ơ Gia Rơ Bú, bây giờ ai chạy trước?

Gia Rơ Bú: Hỡi con chim non mọc lông chưa kín cánh, mày hãy chạy trước đi, ta đuổi chém mày!

Xinh Nhã quay khiên múa. Đất bụi bay mịt mù như mây trời tháng bảy. Xinh Nhã nhảy qua trái núi, lượn qua con suối, băng qua đầu đèo, nhanh hơn bầy chim diều, chim ó. Gia Rơ Bú nhìn theo, tối mày tối mặt, không đoán được đường đao của Xinh Nhã chĩa về hướng nào.

Gia Rơ Bú: Được, bây giờ tao không giết mày, tao sẽ tìm cách phá sạch làng mày! Té ra đứa nào cũng là đầu đen, máu đỏ cả sao? Tao sẽ về cắt cổ mẹ mày ở nhà thôi!

Xinh Nhã (ngừng múa): Ơ Gia Rơ Bú! Ta đang đứng ở phía mặt trời mọc đây rồi. Bây giờ, ngươi múa đao đi, ta đuổi theo.

Gia Rơ Bú múa lung tung, múa loanh quanh như con gà mắc nước, như sao lạc đường đi. Đường đao chỉ đâm vào giữa trống không. Xinh Nhã mới đi được một bước đã chém trúng ngay chân Gia Rơ Bú. Máu phọt lên trời, đỏ như chiếc dây mây lửa.

Xinh Nhã: Ơ Gia Rơ Bú, máu gì chảy ở chân đấy?

Gia Rơ Bú: Máu con vắt ở núi Hơ mú cắn tao.

Gia Rơ Bú múa tiếp. Xinh Nhã chém luôn cánh tay phải, đao và khiên của Gia Rơ Bú rơi xuống.

Xinh Nhã: Tại sao khiên đao ngươi rơi mất rồi?

Gia Rơ Bú: Không phải! Đó là tiếng kêu của chiếc lục lạc trẻ con chơi, tiếng vù của con diều đói gió đấy.

Gia Rơ Bú cố sức múa nữa, nhưng lần này chưa kịp trở tay, chiếc khiên đã bị Xinh Nhã đánh vỡ tung, rơi xuống đất.

[…] Xinh Nhã lên hiên nhà Gia Rơ Bú gọi dân làng.

Xinh Nhã: Ơ chim nghiếc một ngàn, chim kơtrao một sườn đồi, hỡi tất cả dân làng đó đây. Các anh muốn về với chúng tôi hay ở lại đây?

Dân làng: Chúng tôi xin đi theo ông đấy. Cả đoàn người đông nghịt kéo về.

                             (Trích Xinh Nhã , Sử thi Êđê, in trong Tổng tập văn học Việt Nam, tập 40, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 2000, Tr.221-225)