Giải SBT Ngữ Văn 9 Cánh diều Bài 4. Truyện ngắn có đáp án

a) – Sai

b) – Đúng

c) – Đúng

d) – Đúng

e) – Đúng

g) – Sai.

Đáp án A. Hoàn cảnh về không gian, thời gian, tâm thế,... của nhà văn khi sáng tạo tác phẩm.

Đáp án D. Người kể chuyện ngôi thứ ba giấu mặt

a) - (5), (11);

b) - (3), (6), (8);

c) - (2), (4), (7), (9);

d) - (1), (10), (12).

Đáp án C. “Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư?”.

Đáp án D. “Hà, nắng gớm, về nào...”

Đáp án C. Ở nơi tản cư, ông Hai nghe được tin làng Chợ Dầu “Việt gian theo Tây” từ những người dưới xuôi mới lên.

– Tình huống truyện đặt nhân vật ông Hai vào một bối cảnh gay cấn, một tình thế xung đột nội tâm, tạo cơ hội để nhân vật ông Hai bộc lộ toàn bộ diễn biến tâm lí phức tạp, đan xen nhiều trạng thái. Qua đó, tình cảm yêu làng, yêu nước của nhân vật được khắc hoạ cụ thể, sinh động, chân thực, ấn tượng, sâu sắc. Như vậy, tình huống truyện chủ yếu được khai thác dưới góc độ tâm lí.

– Tình huống truyện cũng giúp các nhân vật khác như: những người dân tản cư, bà Hai, bà chủ nhà, bác Thứ, những đứa con của ông Hai, những người dân ở vùng tản cư và các vùng khác nói chung (qua lời của bà chủ nhà, bà Hai) thể hiện thái độ, tình cảm, cách ứng xử trước sự việc mà “căn cứ”, “thước đo” của sự ứng xử đó đều chiến là bạn; theo Tây, lập tề, Việt gian là thù. dựa trên tình yêu nước trong bối cảnh thời chiến: trung thành, hết lòng với kháng

– Tình huống truyện thúc đẩy diễn biến của các sự việc trong cốt truyện, sự việc này kéo theo sự việc khác, đưa cốt truyện lên đến đỉnh điểm, được “cởi nút”, giải quyết, thông tin sai lạc được cải chính, ông Hai và tất cả mọi người đều vui mừng, dù làng quê của ông đã bị giặc tàn phá hết cả nhưng điều quan trọng là làng ông vẫn kiên cường, một lòng một dạ thuỷ chung với cách mạng.

= > Như vậy, tình huống truyện có vai trò rất quan trọng trong truyện ngắn. Nó là một “khoảnh khắc” đặc biệt được nhà văn phát hiện để qua đó phát triển cốt truyện, khắc hoạ nhân vật, khám phá đời sống, bộc lộ chủ đề của tác phẩm. Tình huống trong truyện ngắn này tựa như một “phép thử” mà kinh qua nó với tất cả các cung bậc cảm xúc, nhân vật ông Hai và các nhân vật khác đã bộc lộ tình yêu làng quê thắm thiết thống nhất với tình yêu nước và tinh thần kháng chiến. Đây cũng là chủ đề mà nhà văn Kim Lân muốn khẳng định.

- Ngôn ngữ của truyện rất đặc sắc, nhất là ngôn ngữ nhân vật ông Hai.

- Ngôn ngữ mang đậm chất khẩu ngữ và là lời ăn tiếng nói của người nông dân. Lời trần thuật và lời nhân vật có sự thống nhất về sắc thái, giọng điệu do truyện được trần thuật chủ yếu theo điểm nhìn của ông Hai, dù vẫn dùng cách trần thuật ở ngôi thứ ba. Ngôn ngữ nhân vật ông Hai vừa có nét chung của người nông dân, với cách dùng từ, đặt câu hết sức dễ hiểu, mộc mạc lại mang đậm cá tính của nhân vật, rất sinh động.

Nhan đề của truyện là “Làng” không phải là “Làng Chợ Dầu” vì nếu là “Làng Chợ Dầu” thì vấn đề mà tác giả đề cập tới chỉ nằm trong phạm vi nhỏ hẹp, cụ thể ở một làng. Dụng ý của tác giả muốn nói tới một vấn đề mang tính phổ biến ở khắp các làng quê, có trong mọi người nông dân. Bởi thế “Làng” là nhan đề hợp lý với dụng ý của tác giả. Qua đó ta hiểu chủ đề của truyện: ca ngợi tình yêu làng quê tha thiết của những người nông dân Việt Nam trong kháng chiến chống Pháp.

Như vậy, nhan đề “Làng” vừa nói lên được cái riêng là tình yêu làng của ông Hai, đồng thời qua cái riêng ấy, cũng nói lên được cái chung: tấm lòng của những người dân quê đất Việt.

Đáp án B. Câu chuyện xảy ra tại thành phố Bác-xê-lô-na (Barcelona) của Tây Ban Nha.

Đáp án A. Nhân vật “tôi” – người có nhiệm vụ băng qua cầu, thăm dò đầu cầu bên kia và tìm xem bước tiến của quân địch.

Đáp án D. Tìm đến gia đình người thân ở thành phố Bác-xê-lô-na để tránh đạn pháo của quân thù.

Đáp án D. Sự an toàn của những con vật mà lão đã chăm sóc

Đáp án A. Bầu trời u ám nên máy bay phát xít không hoạt động được và giống mèo có thể tự xoay xở.

Đáp án B. “Tôi phải trông nom chúng. Tôi chỉ quan tâm đến mấy con vật.”.

– Nhân vật ông lão được thể hiện trong văn bản:

+ Mặc bộ đồ rất bẩn, màu đen, đeo đôi kính gọng thép, khuôn mặt xám bẩn (chi tiết này xuất hiện hai lần).

+ Ngồi bên lề đường, vẫn ngồi đấy, không nhúc nhích (chi tiết này được nhắc lại bốn lần trong truyện: “ông lão vẫn ngồi đấy, không nhúc nhích” (“tôi” quan sát thấy điều này khi bắt đầu qua cầu, đi sang phía bên kia để thực hiện nhiệm vụ); “ông lão vẫn ngồi đó” (“tôi” kể lại điều này khi đã băng qua bên cầu, thu xếp mọi thứ và quay trở lại); “Ông lão vẫn ngồi đấy” (chi tiết này trở lại khi “tôi” đã trò chuyện với ông lão); “lão đáp và co chân gượng đứng dậy, lảo đảo rồi ngồi bệt trở lại trên con đường đầy bụi” (chi tiết xuất hiện ở phần cuối tác phẩm, sau khi nhân vật “tôi” cố giục lão hãy “đứng dậy và đi ngay” kẻo quân phát xít sẽ đến).

+ 76 tuổi, quê ở Xan Các-lốt, nuôi gia súc, không có người thân (“chỉ sống với mấy con vật mà tôi mới kể”). Đàn gia súc của lão có ba loại cả thảy: hai con dê, một con mèo, bốn cặp chim bồ câu.

+ Phải rời bỏ quê hương vì pháo kích, là người cuối cùng rời thị trấn Xan Các-lốt, đã đi được 12 ki-lô-mét. Và ông lão nghĩ mình chẳng nên đi nữa; không có ai quen ở Bác-xê-lô-na (là nơi có thể đi đến để tránh bọn phát xít).

+ Lo lắng cho sự sống của các con vật nuôi đã bị bỏ lại (“Tôi phải để chúng lại”), lão đã thả chúng nhưng vẫn lo lắng (“Con mèo, dĩ nhiên, sẽ tự xoay xở được. Giống mèo có thể tự kiếm ăn lấy. Nhưng tôi không biết điều gì sẽ xảy ra với các con vật khác” - chi tiết về mối quan tâm, lo lắng cho các con vật của nhân vật ông lão được được lặp lại bốn lần).

+ Các chi tiết về nhân vật ông lão được thể hiện qua sự quan sát và kể lại của người kể chuyện (chi tiết về ngoại hình, hành động), còn lại chủ yếu được thể hiện qua lời đối thoại với nhân vật “tôi”, và qua một lời độc thoại (“Tôi phải trông nom chúng. Tôi chỉ quan tâm đến mấy con vật.”).

– Qua các chi tiết này, có thể thấy ông lão là một con người bình thường, vô tội, trung lập, không thuộc bất cứ phe phái nào trong cuộc chiến, rốt cuộc đã trở thành một nạn nhân bị nghiến nát bởi sự tàn bạo, huỷ diệt của chiến tranh.

+ Chiến tranh đã bứt tung ông lão ra khỏi mái nhà, gia đình, quê hương yêu dấu (chú ý chi tiết lão mỉm cười, hãnh diện khi được hỏi đến từ đâu trong lời kể của người kể chuyện, chi tiết lão nói mình buộc phải rời đi vì pháo kích, lão là người cuối cùng rời thị trấn. Phía trước lão là Bác-xê-lô-na, một vùng đất hoàn toàn xa lạ đối với lão).

+ Chiến tranh đã bút tung lão ra khỏi những con vật mà lão chăm sóc và yêu thương, coi chúng như gia đình để chăm chút. Lão có một con mèo, hai con dê, pháo kích, vì chính lão cũng không lo được cho bản thân mình. Nhưng lão vẫn luôn bốn cặp chim bồ câu. Và lão buộc phải bỏ chúng lại, thả chúng đi để chúng tự lo vì lo lắng khôn nguôi về chúng. Trong suốt 12 ki-lô-mét để tiến về chiếc cầu bắc qua sông E-brô, vượt qua vùng sẽ có chiến sự để tìm đến chốn an toàn hơn, có lẽ chân lão bước về phía trước nhưng cả tâm hồn, cảm xúc, suy nghĩ thì đặt trọn vẹn ở phía sau. Lão dường như không quan tâm đến bối cảnh xung quanh, không quan tâm đến chuyện quân giặc có thể xuất hiện. Lão chỉ quan tâm đến những con vật của mình, lo lắng liệu chúng có tự xoay xở được để tồn tại khi không có lão và khi pháo kích giặc tấn công hay không. Lão chỉ được an tâm đôi phần khi “tôi” an ủi rằng: Con mèo tự xoay xở được, những con chim bồ câu thì sẽ bay đi.

Những chi tiết này trở đi trở lại nhiều lần chứng tỏ lão rất yêu quê hương, yêu loài vật. Chính trị với lão là xa lạ. Nhưng rốt cuộc lão vẫn trở thành nạn nhân của bão tố chiến tranh.

+ Chiến tranh đã vắt kiệt sức lực tuổi già của lão. Đó là lí do lão không thể đi tiếp sau 12 ki-lô-mét đã vượt qua, lão ngồi yên lặng mãi bên cây cầu. Khi được thúc giục, lão “mệt mỏi”, “co chân gượng đứng dậy, lảo đảo rồi ngồi bệt trở lại bên con đường đầy bụi”.

+ Chiến tranh vắt kiệt cả ý chí, ý nghĩa cuộc sống của lão. Lão mệt mỏi về thể chất, không thể đi tiếp đã đành. Nhưng dường như lão cũng không muốn đi tiếp nữa, bị “mắc kẹt” bên chiếc cầu. Bờ kia là quê hương giờ đã bị đe doạ bởi pháo kích và tan hoang vì chạy giặc. Bờ này hướng về chốn xa lạ, chẳng biết đi đâu và đi đến chỗ nào, chẳng có ai, chẳng có cái gì phía trước để chờ đợi. Cho nên, dẫu được gợi ý đi nhờ xe tải, lão dường như cũng không mấy quan tâm (ngoài mối quan tâm đến mấy con vật thì đã ở phía bên kia cây cầu). Không quan tâm đến sống chết, không cố gắng để đi tiếp, không thấy ý nghĩa nào ở phía trước con đường.

+ Màu sắc của bức tranh gắn với nhân vật ông lão là màu xám. Xám của bầu trời u ám như sà xuống thấp, nặng nề và u ám, ngột ngạt, bức bối. Xám của mặt người xạm lại, của quần áo, trang phục cáu bẩn. Xám của những đám bụi đất ngập đến mắt cá chân của đám người và xe đi chạy loạn. Màu xám của tuổi già, của lạnh lẽo, của chết chóc, của chiến tranh bủa vây quanh lão.

– Kết cục của lão là cái chết dù câu chuyện dừng lại ở chi tiết về “niềm may mắn” của ông lão. May mắn không xuất hiện mỗi ngày. Lão đã già, đã yếu Lão không thể đi tiếp. Lão dường như cũng không có ý muốn đi tiếp. Máy bay sẽ cất cánh khi trời quang mây sáng. Chiếc cầu bên dòng sông E-brô chắc sẽ là điểm dừng chân cuối cùng của cuộc đời ông lão.

Một câu chuyện về chiến tranh không miêu tả trực tiếp bom đạn, máu đổ, chết chóc, không có những người anh hùng. Chỉ có sự hiện diện của người cầm súng (người lính) và người dân bình thường, một ông lão già nua, mệt mỏi, héo hắt bên một cây cầu thời chiến và luôn day dứt nghĩ về sự tồn tại của những con vật giữa bối cảnh chiến tranh. Tuy nhiên, tiếng nói phản chiến bật lên từ các hình tượng, hình ảnh, chi tiết,... có sức tác động thật sâu sắc.

– Đây là những chi tiết tạo ra sắc thái mỉa mai cho tác phẩm. Ngày “Chủ nhật Phục sinh” là ngày lễ kỉ niệm Chúa Giê-su (Jesus) sống lại từ cõi chết. Nhưng trong câu chuyện này sẽ chẳng có ai sống lại từ cõi chết cả. Chỉ có ám ảnh về những cái chết sẽ xuất hiện, quân đội phát xít vẫn đang tiến về E-brô, khi trời quang đãng, máy bay sẽ hoạt động trở lại và bọn phát xít sẽ trút đạn pháo. Thời điểm mong đợi lễ Phục sinh, chào đón sự tái sinh đã trở thành thời điểm của cái chết và sự huỷ diệt do chiến tranh. “Niềm may mắn” của ông lão cũng là một chi tiết gợi sự trớ trêu. Ông lão thấy may mắn là vì giống mèo có thể tự xoay xở. Nhưng còn những con dê thì sao? Và bản thân ông lão? Và còn con người thì sao nữa?

– Qua các chi tiết mang màu sắc tương phản đó, tác giả thể hiện tiếng nói phản chiến, cho thấy sự tàn bạo của chiến tranh đối với những con người vô tội.

– Các hình ảnh biểu tượng:

+Nhân vật ông lão là biểu tượng cho những nạn nhân bé nhỏ, vô tội của chiến tranh.

+ Những con chim bồ câu: có sự thay đổi tinh tế trong cách dùng từ ngữ của tác giả trong nguyên tác. Ở phần giữa văn bản, tác giả dùng từ Pigeon (nghĩa là chim bồ câu nhà, thường màu đen hoặc xám), ở phần cuối của tác phẩm, tác giả dùng từ Doves (bồ câu hoang dã trong tự nhiên, màu trắng, là biểu tượng của hoà bình). Chim bồ câu đã bay đi gợi liên tưởng: Trong một môi trường đạn pháo chiến tranh như vậy, biểu tượng hoà bình này không có chỗ đứng, nó buộc phải “bay” đi hoặc chấp nhận đối mặt với cái chết. Hoà bình đã bay mất, còn lại chỉ là chiến tranh và chết chóc.

+ Con mèo tự xoay xở được gợi liên tưởng đến những con người bé nhỏ, những người đàn ông, đàn bà, trẻ con, dân thường,... có thể tự xoay xở, tị nạn để thoát khỏi đạn pháo của chiến tranh.

+ Con dê xưa nay được xem là vật hiến tế, hi sinh, gợi liên tưởng đến số phận của ông lão và nhiều người dân vô tội khác đã hoặc sẽ bị nghiến nát bởi chiến tranh,..

- Truyện sử dụng ngôn ngữ đối thoại hầu như trong toàn bộ phần thứ hai. Người già, phụ nữ, trẻ em là những nạn nhân yếu thế nhất trong chiến tranh hay trong bất cứ những tình huống nghịch cảnh ngoài tầm kiểm soát. Họ không có “tiếng nói”, hiểu theo nghĩa họ rất bé nhỏ, chỉ là những hạt bụi, không ai quan tâm đến số phận, mong ước, nỗi niềm của họ. Nhưng cuộc đối thoại của người lính với ông lão bên chiếc cầu đã tạo cho nhân vật ông lão được cất lên “tiếng nói”, được nói ra những nỗi niềm đau đáu trong lòng của những người bé nhỏ như ông, và để nhắc nhở chúng ta hãy lắng nghe tiếng nói ấy giữa những gầm gào của đạn pháo chiến tranh.

Ngôn ngữ đối thoại trong truyện cho phép nhân vật tự bộc lộ nhiều hơn là được kể lại bởi người kể chuyện, do đó để cho chi tiết tự nói lên nhiều hơn là được dẫn dắt bởi quan điểm, thái độ, “định hướng” của người kể chuyện. Điều này tạo ra sự hàm súc cho thông điệp nghệ thuật trong tác phẩm.

– Tác giả cũng sử dụng hình thức độc thoại nội tâm ở những câu nói cuối cùng của ông lão trong tác phẩm. Hình thức bên ngoài là đối thoại nhưng chính người kể chuyện cho chúng ta biết lời nói buồn bã ấy không hướng tới anh ta mà hướng vào bản thân ông lão. Điều này cho thấy ông lão luôn đau đáu nỗi lo lắng dành cho những con vật nuôi của mình, kí ức, tình cảm và cuộc sống của ông dành trọn ở phía bờ kia của cây cầu – vùng Xan Các-lốt, quê hương của ông.

Nhà văn không đặt tên cho nhân vật ông lão. Nhà văn cũng chủ ý xoá nhoà, làm mờ những yếu tố khác (không có tên cây cầu, không có tên người lính – người kể chuyện đang trò chuyện cùng ông lão). Phải chăng với cách xây dựng nhân vật như vậy tác giả muốn người đọc nghĩ đến vô vàn những “hạt bụi” khác, những con người bình thường, những nạn nhân vô tội khác trong chiến tranh mà nhân vật ông lão bên chiếc cầu chỉ là một trong số đó? Điều này tạo ra sức khái quát và hàm súc cho thông điệp của tác phẩm.

Câu mở đầu văn bản Chiếc lược ngà là lời kể của nhân vật bác Ba, bạn thân của ông Sáu (bố bé Thu) – người chứng kiến toàn bộ câu chuyện giữa cha con ông Sáu trong truyện ngắn trên.

- Đoạn tóm tắt (in chữ nhỏ) cuối văn bản Chiếc lược ngà cho biết bé Thu đã lớn, trở thành một chiến sĩ giao liên, đã gặp lại bác Ba và được bác trao lại chiếc lược ngà mà ba mình đã làm rất công phu với tất cả tình yêu của người cha. Đoạn kết ấy nhắc lại chi tiết chiếc lược ngà ở phần mở đầu tạo thành một kết cấu chặt chẽ và tô đậm thêm chủ đề ngợi ca tình cha con thắm thiết, cảm động giữa ông Sáu và bé Thu.

Tâm trạng của nhân vật bé Thu trong mấy ngày đầu khi ông Sáu về có sự ngỡ ngàng, xa lạ thậm chí sợ hãi khi nhìn thấy ông: “Con bé thấy lạ quá, nó chớp mắt nhìn tôi như muốn hỏi đó là ai, mặt nó bỗng tái đi, rồi vụt chạy và kêu thét lên: “Má! Má!””. Liên tiếp ba ngày, Thu vẫn lạnh lùng, chưa quen với người cha vừa về nhà mình. (HS tự dẫn ra các biểu hiện cụ thể trong văn bản). Mãi đến khi được ngoại kể chuyện về cha, trước khi ông Sáu lên đường, Thu mới thay đổi một cách bất ngờ, đột ngột: “... nó bỗng kêu thét lên:

- Ba... a... a... ba!

Tiếng kêu của nó như tiếng xé, xé sự im lặng và xé cả ruột gan mọi người, nghe thật xót xa. Đó là tiếng “ba” mà nó cố đè nén trong bao nhiêu năm nay, tiếng “ba” như vỡ tung ra từ đáy lòng nó, nó vừa kêu vừa chạy xô tới, nhanh như một con sóc, nó chạy tót lên và dang hai tay ôm chặt lấy cổ ba nó.”.

Qua diễn biến tâm trạng vừa nêu trên, có thể thấy, nhân vật bé Thu là một người có cuộc sống nội tâm phong phú; bên ngoài có vẻ cương quyết, lạnh lùng nhưng thực chất rất giàu tình cảm yêu thương.

– Thành công của tác giả trong việc xây dựng cốt truyện trước hết là tạo ra được tình huống truyện rất độc đáo: Do chiến tranh, cha con không gặp nhau, ngày gặp lại con không nhận cha (mở đầu); suốt mấy ngày, con vẫn lạnh lùng, không chịu gần gũi với cha (diễn biến); đến cuối cùng, mâu thuẫn cha con mới được giải quyết một cách bất ngờ, xúc động (kết thúc).

– Qua văn bản Chiếc lược ngà, có thể thấy, tác giả sử dụng thành công nghệ thuật miêu tả nhân vật. Cụ thể, miêu tả tâm lí, hành động và ngôn ngữ rất phù hợp với các diễn biến tình cảm của hai cha con: Cha thì mong muốn, tha thiết muốn gần gũi, thân thiết với con trong khi con lại phản ứng như một người xa lạ. Khi con đã hiểu thì hành động, ngôn ngữ cũng lột tả được tất cả sự xúc động trước sự thay đổi bất ngờ ấy. HS dẫn ra các chi tiết biểu hiện cụ thể trong văn bản.

Truyện tập trung thể hiện thật cảm động tình cha con sâu nặng và cao đẹp trong cảnh ngộ éo le của chiến tranh.

- Những hi sinh, mất mát về tình cảm gia đình, tình cảm cha con trong chiến tranh luôn nhắc nhở những người sống trong hoà bình nhớ về một thời gian khổ, chiến tranh ác liệt. Từ đó biết trân trọng hơn tình cha con, tình cảm gia đình trong cuộc sống hôm nay.

Có thể thấy, ông Sáu là người có nhiều phẩm chất và tính cách đáng quý của một người cha: yêu thương con hết mực nhưng cũng rất nghiêm khắc, tận tuỵ và giữ lời hứa. Ông cũng là người chiến sĩ quân đội kiên cường, bi thương và cuối cùng đã ngã xuống chiến trường một cách anh dũng.

- Nhân vật trong văn bản chiếc lá cuối cùng: Xiu, Giôn-xi, cụ Bơ – men.

- Mối quan hệ: Cả 3 đều là họa sĩ, Xiu và Giôn-xi là bạn bè, cụ Bơ-men là hàng xóm của Xiu và Giôn-xi.

Nhan đề Chiếc lá cuối cùng liên quan đến chi tiết: Khi bị ốm, nhìn cây thường xuân trụi dần lá, Giôn-xi luôn suy nghĩ nếu chiếc lá cuối cùng rụng xuống thì mình cũng sẽ ra đi. Nhưng mãi vẫn không thấy chiếc lá cuối cùng rời cành, điều đó đã thôi thúc niềm ham sống, nghị lực trong Giôn-xi, giúp cô vượt lên khó khăn, chiến thắng bệnh tật.

- Tác giả tạo nên một tình huống khiến người đọc hồi hộp theo dõi: Liệu chiếc lá cuối cùng có rụng xuống không? Sau đêm mưa bão đầy trời, có thể chiếc lá không còn trên cành, mà chiếc lá thì Giôn-xi nói là mình sẽ chết. Sự căng thẳng của tình huống tăng dần cho đến buổi sáng sau đêm mưa bão, Giôn-xi thấy chiếc lá thường xuân vẫn còn đó.

- Kết thúc truyện rất bất ngờ vì Giôn-xi hồi phục nhưng cụ Bơ-men lại ra đi vì chính cụ thức thâu đêm mưa gió để vẽ chiếc lá trên tường, để “lá không thể rụng” và cứu Giôn-xi.

- Nếu Xiu và Giôn-xi biết cụ Bơ-men sẽ về chiếc lá trên tường thì câu chuyện không còn hấp dẫn vì Giôn-xi sẽ không cảm thấy chiếc lá kia ngoan cường và không còn được truyền động lực thức tỉnh nữa.

- Tâm trạng của Giôn-xi qua hai lần yêu cầu “kéo mảnh lên” là:

+ Lần thứ nhất kéo mảnh lên, tâm trạng Giôn-xi rất nặng nề khi nhìn thấy trên cây chỉ còn một chiếc lá thường xuân. Cô đã nghĩ: “Hôm nay nó sẽ rụng thôi và cùng lúc đó thì em sẽ chết.”. Cô chỉ thấy cô đơn “Cái cô đơn nhất trong khắp thế gian là một tâm hồn đang chuẩn bị sẵn sàng cho chuyến đi xa xôi bí ẩn của mình.”.

+ Lần thứ hai sau khi mành được kéo lên, tâm trạng Giôn-xi bắt đầu thay đổi khi thấy chiếc lá thường xuân vẫn còn đó, cô “nằm nhìn chiếc lá hồi lâu”, gọi Xỉu và nói “Muốn chết là một tội”, rồi cô muốn ăn trở lại “chị có thể cho em xin tí cháo và chút sữa pha ít rượu vang đỏ”, muốn trang điểm “đưa cho em chiếc gương tay trước đã, rồi xếp mấy chiếc gối lại quanh em,.....”, cuối cùng muốn đi du lịch “một ngày nào đó em hi vọng sẽ được vẽ vịnh Na-plơ”. Tức là tâm trạng đã phấn chấn, vui vẻ và ham muốn được sống trỗi dậy.

– “Chiếc lá cuối cùng” đã giúp Giôn-xi hồi sinh vì:

+ Do cô thấy hình ảnh chiếc lá thường xuân giàu sức sống sau đêm mưa bão.

+ Giôn-xi không muốn phụ tấm lòng của Xiu, cụ Bơ-men.

Em cảm thấy rất đau lòng, biết ơn và áy náy trước hành động của cụ Bơ-men qua đời. Tự hứa với bản thân sẽ cố gắng sống thật tốt để không phụ tấm lòng của cụ.

a – Đáp án D. Từ sự hiểu nhầm đến thái độ thông cảm, sẻ chia giữa hai người bạn

b – Đáp án B. Kể lại sự việc đã xảy ra lâu rồi

c – Đáp án D. Giá mà Hằng có thể nói được cho Trang nghe nỗi ân hận tràn ngập trong lòng Hằng kể từ lúc ấy...

d – Đáp án A. Thái độ, tình cảm và sự quan tâm của Hằng đối với Bình ngược lại lúc đầu.

e – Điều không thể nói trong văn bản trên là: những hiểu nhầm, những lời nói mà Hằng đã nghĩ và đã nói sai về Bình.

a - 4

b - 3

c - 2

d - 1

a)

- Lời dẫn trong đoạn văn: “Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lời và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi.”

= > Là lời dẫn trực tiếp vì lời dẫn được tách ra khỏi phần đứng trước bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép.

b)

- Lời dẫn trong đoạn văn: Chúng nó có bao nhiêu thằng, bao nhiêu Tây, bao nhiêu Việt gian, đi những đường nào, đốt phá những đâu đâu và dân quân, tự vệ làng ông bố trí, cầm cự ra sao, rành rọt, tỉ mỉ như chính ông lão vừa mới dự trận đánh giặc ấy xong thật…

= > Là lời dẫn gián tiếp vì lời dẫn không trích y nguyên lời nói của nhân vật mà đã điều chỉnh, thay đổi theo lời người thuật lại.

c)

- Lời dẫn trong đoạn văn: “Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn.”.

= > Là lời dẫn trực tiếp ý nghĩ của nhân vật. Lời dẫn được tách ra khỏi phần đứng trước bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép.

a. lời dẫn trực tiếp không thể chuyển thành lời dẫn gián tiếp vì gồm một chuỗi câu là lời của nhân vật (Văn Cao), thuật lại tâm trạng của mình.

b. lời dẫn trực tiếp không thể chuyển thành lời dẫn gián tiếp vì đây là lời của nhân vật (Võ Nguyên Giáp), thuật lại lẽ sống của mình.

c. lời dẫn trực tiếp có thể chuyển thành lời dẫn gián tiếp vì có thể thuật lại lời nói của nhân vật ông lão.

d. lời dẫn trực tiếp có thể chuyển thành lời dẫn gián tiếp vì có thể thuật lời nói của nhân vật bà ngoại.

a. Lời dẫn gián tiếp có thể chuyển thành lời dẫn trực tiếp vì từ ngữ trong lời dẫn là của nhân vật “Mừng”. Việc chuyển lời dẫn gián tiếp này thành lời dẫn trực tiếp được thực hiện bằng cách: thêm dấu hai chấm vào sau từ đoản, viết hoa từ chắc, đặt lời dẫn trong dáu ngoặc kép,...

- Bài văn phân tích một tác phẩm truyện cần phân tích được nội dung chủ đề; dẫn ra và phân tích tác dụng của một số nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật được dùng trong tác phẩm, từ đó, nêu lên nhận xét, đánh giá của bản thân về hiệu quả thẩm mĩ của những nét đặc sắc ấy.

- Khi viết bài văn phân tích một tác phẩm truyện cần tránh sa đà vào kể lại nội dung văn bản mà không phân tích, lí giải, đánh giá,… các phương diện nội dung và hình thức của tác phẩm hoặc vừa kể lại, vừa “chêm xen” các nhận xét tản mát, vụn vặt. Các ý kiến, nhận xét về tác phẩm cần được khái quát thành luận điểm và được làm rõ bằng việc phân tích dựa trên văn bản của nhà văn cùng sự cảm nhận của bản thân. Số lượng luận điểm trong bài viết tuỳ thuộc vào sự phức tạp, phong phú,… của tác phẩm cần phân tích nhưng thông thường, khoảng từ 2 - 3 luận điểm chính được nêu lên và làm rõ trong bài viết là phù hợp.

- Bài văn phân tích một tác phẩm truyện có thể yêu cầu phân tích toàn bộ tác phẩm, đoạn trích hoặc tập trung vào một số yếu tố nội dung, hình thức của tác phẩm truyện.

Để viết bài phân tích một tác phẩm truyện, các em cần chú ý:

- Đọc kĩ văn bản truyện, xác định chủ đề của truyện.

- Xác định các đặc sắc nghệ thuật của truyện như: nhan đề, ngôi kể, cốt truyện, tình huống truyện, nhân vật, ngôn ngữ của nhân vật và của người kể chuyện…; làm rõ tác dụng của những yếu tố này trong việc thể hiện chủ đề, ý nghĩa của tác phẩm.

- Xác định các luận điểm trong bài viết; lựa chọn các bằng chứng từ tác phẩm truyện cho mỗi luận điểm.

- Liện hệ, so sánh với những tác giả, tác phẩm khác có cùng đề tài, chủ đề để nhận xét điểm gặp gỡ và sáng tạo tiếng của tác giả được thể hiện trong tác phẩm truyện; liên hệ với bối cảnh đọc hiện tại, với bản thân để suy nghĩ, nhận xét về tác động, ý nghĩa của tác phẩm với người đọc và với chính bản thân em.

– Lập dàn ý:

+ Mở bài: giới thiệu tên truyện, tác giả, nêu nhận xét khái quát về truyện. Ví dụ: Ông lão bên chiếc cầu là một truyện ngắn hay, hàm súc, giàu ý nghĩa, gợi cho người đọc những thông điệp sâu sắc về chiến tranh và số phận con người.

+ Thân bài:

• Nêu và nhận xét chủ đề của truyện: Truyện là tiếng nói phản đối chiến tranh, bày tỏ sự quan tâm sâu sắc đến số phận của những con người bình thường là nạn nhân của cuộc chiến.

• Phân tích nhân vật: Nhân vật ông lão – một nạn nhân của chiến tranh (tìm hiểu các chi tiết thể hiện nhân vật ông lão và phân tích ý nghĩa của các chi tiết đó).

• Phân tích nghệ thuật trần thuật và ngôn ngữ: Nghệ thuật trần thuật và ngôn ngữ hàm súc, ấn tượng (phân tích các yếu tố như ngôi kể, cốt truyện, các chi tiết đặc sắc, biểu tượng, ngôn ngữ đối thoại, độc thoại,...).

+ Kết luận: nhận xét khái quát giá trị nội dung, nghệ thuật của truyện; nêu thông điệp và ý nghĩa của truyện.

Tham khảo:

Ông lão bên chiếc cầu là một truyện ngắn hay, hàm súc, giàu ý nghĩa, gợi cho người đọc những thông điệp sâu sắc về chiến tranh và số phận con người. Truyện là tiếng nói phản đối chiến tranh, bày tỏ sự quan tâm sâu sắc đến số phận của những con người bình thường là nạn nhân của cuộc chiến. Ông lão đến từ San Carlos, ông nuôi gia súc và là người cuối cùng rời khỏi thị trấn vì chăm sóc những con vật. Và trong cuộc trò giữa nhân vật tôi với ông lão, có thể dự đoán được cái chết có thể đến với ông lão nhưng ông không chịu đi vì lo cho vật nuôi của mình. Cuối câu chuyện, tác giả nói về ngày "Chủ nhật Phục sinh" và "niềm may mắn", ngày lễ Phục sinh đánh dấu sự sống trở lại của Chúa, và “niềm may mắn” khi giống mèo có thể tự xoay sở. Thế nhưng còn ông lão, có thể ông sẽ phải đối mặt với cái chết khi quân đội phát xít đang đến gần. Qua tác phẩm, tác giả thể hiện tình cảm yêu mến, khâm phục của nhà văn đối với những con người lao động nghèo khổ.

- Trong đời sống luôn xảy ra những vấn đề cần được quan tâm, xem xét, giải quyết. Thảo luận về một vấn đề đáng quan tâm trong đời sống là trình bày, chia sẻ ý kiến cá nhân về vấn đề được nêu ra; đồng thời, lắng nghe, trao đổi lại ý kiến của của người khác để có thể hiểu biết đầy đủ, toàn diện, sâu sắc về vấn đề.

Để thảo luận về một vấn đề đáng quan tâm trong đời sống, các em cần chú ý:

- Quan sát, tìm hiểu thực tế đời sống để phát hiện và lựa chọn được vấn đề nêu ra; về các ý kiến của những người khác cùng tham gia thảo luận vấn đề (đồng tình, đồng tình một phần, hoặc không đồng tình với các ý kiến khác về vấn đề thảo luận).

- Khi trình bày, cần đưa ra được các lí lẽ, kèm theo phân tích những bằng chứng tin cậy thể hiện quan điểm của bản thân.

- Khi thảo luận cần nêu được nhận xét, đánh giá về ý kiến của các thành viên khác trong nhóm; nếu không đồng tình vẫn cần thể hiện sự tôn trọng người cùng tham gia thảo luận.

- Có thể kết hợp sử dụng phương tiện hỗ trợ như tranh, ảnh, video… và máy chiếu, màn hình (nếu có) để thăng hiệu quả thuyết phục.

Một số vấn đề như:

- Vai trò của ý chí, nghị lực, niềm tin trong cuộc sống;

- Sự cống hiến, trách nhiệm của tuổi trẻ

- ...