Soạn văn 12 Cánh diều Tổng kết lịch sử văn học - Khái lược lịch sử văn học Việt Nam có đáp án

- Văn học dân gian là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng, là sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể, thường gắn liền và tham gia vào mọi mặt sinh hoạt của đời sống cộng đồng; thể hiện nhận thức, tư tưởng, tình cảm của nhân dân về tự nhiên, xã hội, con người. 

- Dân chứng: Truyện cổ tích “Tấm Cám” có cốt truyện và hình tượng được hư cấu, kể về số phận con người bình thường trong xã hội, phản ánh mối quan hệ quen thuộc trong đời sống mẹ kế - con chồng. Qua đó thể hiện tinh thần nhân đạo, lạc quan, gửi gắm khát vọng ở hiền gặp lành trong nhân dân lao động.

- Các đặc trưng:

+ Văn học dân gian mang tính truyền miệng. 

VD: Tấm Cám, Thánh Gióng, Sử thi Đăm Săn, Thần trụ trời, Cây khế,…

+ Văn học dân gian mang tính tập thể 

VD: Tục ngữ, ca dao,…

+ Văn học dân gian mang tính nguyên hợp 

VD: Tiễn dặn người yêu, Quan Âm Thị Kính, Đẻ đất đẻ nước,…

a) Sơ đồ về hệ thống thể loại văn học dân gian:

b)

- Loại hình tự sự dân gian: 

+Thần thoại: Thần trụ trời, Sơn Tinh Thủy Tinh,…

+ Sử thi: Đẻ đất đẻ nước, Đăm Săn,…

+ Truyền thuyết: Sự tích Hồ Gươm, An Dương Vương Mị Châu, Trọng Thủy,...

+ Truyện cổ tích: Cây khế, Tấm Cám, Sọ Dừa,…

+ Truyện thơ: Tiễn dặn người yêu,…

+ Truyện ngụ ngôn, truyện cười, vè : Ếch ngồi đáy giếng, lợn cưới áo mới,...

- Loại hình trữ tình dân gian:

+ Ca dao :

“Thân em như tấm lụa đào

Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai”

+ Dân ca: Bà rằng bà rí, Ba quan, Mời trầu,

- Loại hình sân khấu dân gian:

+ Chèo: Quan Âm Thị Kính, Tuần Ty Đào Huế, Từ Thức gặp tiên,…

+ Tuồng: Sơn Hậu, Tâm Nữ đồ vương, Đào Phi Phụng, Lý Phụng Đình, Vạn Bản trình tường

Biểu hiện: Thế kỉ XVI chế độ phong kiến lâm vào khủng hoảng, ảnh hưởng đến cảm hứng văn chương ở thời kì này. Từ thế kỉ XVI văn học chuyển từ cảm hứng ca ngợi đất nước và vương triều phong kiến thành cảm hứng phê phán hiện thực xã hội, biểu hiện suy thoái về đạo đức.

- Đặc điểm của chủ nghĩa nhân đạo:

+ Tiếng nói đòi quyền sống, đòi quyền hạnh phúc và đấu tranh giải phóng con người.

+ Văn học hướng về những con người nhỏ bé, người phụ nữ để nói lên cả những đau khổ và khát vọng của họ.

+ Phản ánh cả con người cá nhân

- Dẫn chứng: Chủ nghĩa nhân đạo trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du

+ Tiếng nói ngợi ca những giá trị, phẩm chất tốt đẹp của con người tài sắc, lòng hiếu nghĩa, vị tha, chung thủy trong tình yêu...

+ Đồng cảm, xót thương trước bao nỗi đau, bị vùi dập của con người, nhất là đối với người phụ nữ “bạc mệnh” trong xã hội phong kiến

+ Tinh thần nhân đạo trong Truyện Kiều còn là tiếng nói đồng tình, đồng cảm của thi hào Nguyễn Du với những ước mơ về tự do công lý của con người bị áp bức dưới chế độ cũ.

+ Lên án một xã hội bất nhân chà đạp lên quyền sống, quyền hạnh phúc con người.