Viết bài văn nghị luận xã hội về một vấn đề cần giải quyết: "Là một học sinh, theo em làm thế nào để sử dụng mạng xã hội thông minh và tránh xa các ảnh hưởng tiêu cực?”

Bài làm tham khảo

Trong thời đại công nghệ số bùng nổ, internet đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của chúng ta, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ. Mạng xã hội, các trang web học tập trực tuyến, diễn đàn,... mang đến vô vàn lợi ích, giúp chúng ta kết nối, học hỏi và giải trí. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, việc sử dụng internet cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ, đặc biệt là vấn đề bảo mật thông tin cá nhân. Là một học sinh, việc hiểu rõ và biết cách bảo vệ thông tin cá nhân trên mạng là vô cùng quan trọng, không chỉ để đảm bảo an toàn cho bản thân mà còn góp phần xây dựng một môi trường mạng lành mạnh.

Vậy, thông tin cá nhân là gì? Đó là những dữ liệu riêng tư liên quan đến một cá nhân cụ thể, bao gồm họ tên, ngày tháng năm sinh, địa chỉ, số điện thoại, email, hình ảnh,... Việc bảo vệ thông tin cá nhân trên mạng là quá trình ngăn chặn, kiểm soát và xử lý các nguy cơ có thể dẫn đến việc thông tin cá nhân bị tiết lộ, đánh cắp, sử dụng sai mục đích hoặc gây hại cho chủ sở hữu.

Tuy nhiên, thực tế đáng báo động cho thấy, theo thống kê của Cục An toàn thông tin - Bộ Thông tin và Truyền thông năm 2022, có tới 60% học sinh đã từng chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng xã hội. Điều này khiến các bạn trở thành mục tiêu dễ dàng cho các đối tượng xấu. Đơn cử như trường hợp của nữ sinh N.T.H (Hà Nội) đã bị kẻ xấu lợi dụng hình ảnh cá nhân để tống tiền, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần và cuộc sống của em.

Vậy, nguyên nhân nào dẫn đến thực trạng này? Trước hết, phải kể đến sự thiếu hiểu biết của không ít học sinh về tầm quan trọng của việc bảo vệ thông tin cá nhân, chưa hiểu rõ về các nguy cơ tiềm ẩn trên mạng. Bên cạnh đó, sự chủ quan, lơ là trong việc chia sẻ thông tin, sử dụng mật khẩu yếu, dễ đoán, truy cập vào các trang web không an toàn cũng là một nguyên nhân quan trọng. Không thể phủ nhận, các đối tượng xấu ngày càng tinh vi, chúng luôn tìm cách lợi dụng sự thiếu hiểu biết và chủ quan của học sinh để thực hiện các hành vi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.

Hậu quả của việc để lộ thông tin cá nhân trên mạng có thể gây ra những ảnh hưởng nặng nề, không chỉ trong hiện tại mà còn kéo dài đến tương lai. Học sinh có thể bị quấy rối, đe dọa, thậm chí là bạo hành trên mạng. Thông tin tài khoản ngân hàng, thẻ tín dụng bị đánh cắp có thể dẫn đến mất mát tài sản. Hình ảnh, thông tin cá nhân bị lợi dụng để bôi nhọ, xúc phạm, ảnh hưởng đến danh dự, uy tín của các bạn. Nguy hiểm hơn, các bạn có thể bị lôi kéo vào các hoạt động phi pháp, gây rối trật tự xã hội.

Có ý kiến cho rằng, việc chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng là cần thiết để kết nối, giao lưu với bạn bè. Điều này không sai, tuy nhiên, cần phải tỉnh táo để nhận ra rằng không phải thông tin nào cũng nên chia sẻ công khai. Việc chia sẻ thông tin một cách vô tội vạ không chỉ gây nguy hiểm cho bản thân mà còn tạo cơ hội cho kẻ xấu lợi dụng.

Vậy, chúng ta cần làm gì để bảo vệ thông tin cá nhân trên mạng? Trước hết, để tự bảo vệ mình, mỗi học sinh cần nâng cao nhận thức về an toàn thông tin. Việc tích cực tìm hiểu, tham gia các buổi tuyên truyền, tập huấn về an toàn thông tin do nhà trường, các tổ chức xã hội tổ chức là rất cần thiết. Bên cạnh đó, chúng ta cũng có thể tự tìm kiếm thông tin trên các trang web uy tín như của Bộ Thông tin và Truyền thông, Cục An toàn thông tin,... hay thông qua tài liệu, video hướng dẫn trên mạng. Như vậy, học sinh sẽ hiểu rõ những nguy cơ có thể xảy ra khi sử dụng internet, từ đó có ý thức cảnh giác và chủ động phòng tránh. Theo khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu Pew (Mỹ), những người có kiến thức về an toàn thông tin có tỷ lệ bị tấn công mạng thấp hơn đáng kể so với những người thiếu hiểu biết, chứng minh tầm quan trọng của việc trang bị kiến thức cho bản thân.

Thứ hai, mỗi học sinh cần cẩn trọng khi chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng xã hội, các diễn đàn, trang web không đáng tin cậy. Hạn chế đăng tải thông tin cá nhân nhạy cảm như số điện thoại, địa chỉ nhà, thông tin gia đình, hình ảnh riêng tư,... là điều nên làm. Chỉ cung cấp thông tin khi thật sự cần thiết và cho những trang web uy tín (ví dụ khi đăng ký tài khoản học trực tuyến của nhà trường). Bởi lẽ, việc chia sẻ thông tin cá nhân bừa bãi có thể khiến học sinh trở thành mục tiêu của các đối tượng xấu, bị lợi dụng, quấy rối, thậm chí đe dọa đến an toàn cá nhân và gia đình. Điển hình như trường hợp của một nữ sinh ở Hà Nội đã bị lừa đảo chiếm đoạt tài sản sau khi đăng tải thông tin cá nhân trên một trang web giả mạo vào năm 2022.

Bên cạnh đó, việc sử dụng mật khẩu mạnh và bảo mật cũng là một yếu tố quan trọng. Học sinh nên đặt mật khẩu có độ dài tối thiểu 8 ký tự, bao gồm chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt. Không sử dụng các mật khẩu dễ đoán như ngày sinh, tên, số điện thoại,... Không sử dụng chung một mật khẩu cho nhiều tài khoản khác nhau và thay đổi mật khẩu định kỳ 3-6 tháng/lần. Có thể sử dụng các trình quản lý mật khẩu như LastPass, 1Password,... để hỗ trợ việc này. Mật khẩu mạnh là lớp bảo vệ đầu tiên cho các tài khoản trực tuyến. Việc sử dụng mật khẩu yếu hoặc dùng chung mật khẩu sẽ tạo điều kiện cho hacker dễ dàng xâm nhập và đánh cắp thông tin. Theo báo cáo của Microsoft, 41% người dùng internet trên toàn cầu thừa nhận sử dụng cùng một mật khẩu cho nhiều tài khoản.

Ngoài ra, học sinh cần cảnh giác với các liên kết và email lạ. Không nhấp vào các liên kết lạ trong email, tin nhắn, mạng xã hội,... hay mở các tệp đính kèm từ nguồn không rõ ràng. Kiểm tra kỹ địa chỉ email của người gửi trước khi trả lời hoặc cung cấp thông tin. Các liên kết và email lạ có thể chứa mã độc, phần mềm gián điệp, lừa đảo chiếm đoạt tài khoản,... Điển hình như cuộc tấn công phishing quy mô lớn đã đánh cắp thông tin của hàng nghìn người dùng Facebook tại Việt Nam vào năm 2023.

Cuối cùng, việc sử dụng phần mềm bảo mật cũng là một biện pháp quan trọng. Học sinh (với sự hỗ trợ của phụ huynh) nên cài đặt và cập nhật thường xuyên phần mềm diệt virus, tường lửa cho máy tính, điện thoại. Sử dụng các trình duyệt web có tính năng chặn quảng cáo, theo dõi,... Các phần mềm diệt virus uy tín như Kaspersky, Norton, Avast,... có thể phát hiện và ngăn chặn tới 99% các mối đe dọa mạng, theo báo cáo của AV-Test.

Bản thân tôi cũng đã từng chủ quan trong việc chia sẻ thông tin trên mạng xã hội. Tuy nhiên, sau khi tìm hiểu và nhận thức được những nguy cơ tiềm ẩn, tôi đã thay đổi thói quen, cẩn trọng hơn trong việc chia sẻ thông tin cá nhân.

Tóm lại, bảo vệ thông tin cá nhân trên mạng là trách nhiệm của mỗi học sinh. Bằng cách nâng cao nhận thức, cẩn trọng khi chia sẻ thông tin, sử dụng mật khẩu mạnh, cảnh giác với các liên kết lạ và sử dụng phần mềm bảo mật, chúng ta có thể tự bảo vệ mình khỏi những nguy cơ mất an toàn thông tin, tận hưởng một môi trường mạng lành mạnh và an toàn.

Bài làm tham khảo

Trong thời đại mà công nghệ thông tin (CNTT) đang len lỏi vào mọi ngóc ngách của cuộc sống, việc khai thác và tận dụng hiệu quả "con dao hai lưỡi" này trở thành một bài toán nan giải, đặc biệt đối với các bạn học sinh. Sử dụng CNTT như thế nào để trở thành công cụ đắc lực trên hành trình chinh phục tri thức, thay vì trở thành vật cản, là câu hỏi cấp thiết cần được giải đáp.

CNTT không chỉ đơn thuần là việc lướt web, chơi game hay "chat chit" với bạn bè. Đó là cả một thế giới rộng lớn với vô vàn thông tin, kiến thức, công cụ và ứng dụng hữu ích đang chờ được khám phá. Sử dụng CNTT hiệu quả đồng nghĩa với việc biến những công cụ này thành "trợ thủ đắc lực", giúp chúng ta học tập thông minh hơn, nhanh hơn và hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy không phải học sinh nào cũng hiểu và sử dụng CNTT đúng cách. Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo năm 2023, có tới 70% học sinh thừa nhận dành phần lớn thời gian online cho việc giải trí thay vì học tập. Các trang mạng xã hội như Facebook, TikTok hay các trò chơi trực tuyến đã trở thành "cám dỗ" khó cưỡng, khiến nhiều bạn xao nhãng việc học.

Nguyên nhân của tình trạng này đến từ nhiều yếu tố. Đầu tiên phải kể đến sự thiếu hụt về kỹ năng CNTT. Rất nhiều bạn chưa được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng cần thiết để khai thác hiệu quả CNTT, từ việc tìm kiếm thông tin, chọn lọc nguồn đáng tin cậy cho đến việc sử dụng các công cụ học tập trực tuyến. Bên cạnh đó, sự thiếu định hướng và giám sát từ phía gia đình và nhà trường cũng góp phần khiến các bạn dễ sa đà vào các hoạt động giải trí trên mạng.

Hậu quả của việc sử dụng CNTT không hiệu quả không chỉ dừng lại ở việc giảm sút kết quả học tập. Nhiều bạn còn gặp phải các vấn đề về sức khỏe như cận thị, đau lưng, mất ngủ do dành quá nhiều thời gian cho máy tính và điện thoại. Nguy hiểm hơn, việc tiếp xúc với những thông tin xấu, độc hại trên mạng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý và nhận thức của các bạn.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận những lợi ích to lớn mà CNTT mang lại cho việc học tập. Nhờ có CNTT, chúng ta có thể tiếp cận với kho tàng tri thức khổng lồ của nhân loại chỉ bằng vài cú nhấp chuột. Các ứng dụng học tập trực tuyến, các khóa học online, các diễn đàn trao đổi kiến thức... đã mở ra những cơ hội học tập chưa từng có cho học sinh ở mọi vùng miền.

Vậy làm thế nào để khai thác hiệu quả "mỏ vàng" CNTT mà không bị cuốn vào vòng xoáy tiêu cực? Trước hết, tự giác và chủ động là yếu tố then chốt để học sinh sử dụng CNTT hiệu quả. Bằng cách xác định mục tiêu học tập rõ ràng, lập kế hoạch cụ thể và tận dụng CNTT để tìm kiếm thông tin, tài liệu liên quan, học sinh có thể tự mình khám phá thế giới tri thức theo cách riêng của mình. Các nền tảng học tập trực tuyến như Coursera, edX, Udemy... cung cấp hàng ngàn khóa học miễn phí và chất lượng cao về mọi lĩnh vực, từ khoa học tự nhiên đến khoa học xã hội, từ kỹ năng mềm đến lập trình. Bên cạnh đó, các ứng dụng học tập như Quizlet, Duolingo, Khan Academy... giúp học sinh luyện tập, củng cố kiến thức một cách thú vị và hiệu quả. Thực tế cho thấy, nhiều học sinh đã đạt được thành tích ấn tượng nhờ sự tự giác và chủ động trong học tập với CNTT. Điển hình như anh Nguyễn Hoàng Anh, học sinh lớp 12 trường THPT Chuyên Hà Nội – Amsterdam, đã đạt 8.5 IELTS nhờ tự học qua ứng dụng Duolingo và các khóa học trực tuyến.

Tuy nhiên, tự giác thôi là chưa đủ. Học sinh cần trang bị cho mình những kỹ năng CNTT cần thiết để khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên học tập phong phú trên internet. Theo một nghiên cứu của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), học sinh có kỹ năng CNTT tốt có khả năng đạt điểm cao hơn 19% trong các bài kiểm tra so với những bạn không có kỹ năng này. Do đó, việc học sinh tham gia các khóa học về CNTT, tìm hiểu các công cụ, phần mềm mới, rèn luyện kỹ năng tìm kiếm, đánh giá và bảo mật thông tin là vô cùng cần thiết. Bên cạnh đó, giáo viên và phụ huynh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ, hướng dẫn học sinh sử dụng CNTT an toàn và hiệu quả.

Bên cạnh tự giác và kỹ năng, môi trường học tập tích cực, an toàn cũng là yếu tố không thể thiếu để học sinh sử dụng CNTT hiệu quả. Giáo viên cần thiết kế các hoạt động học tập đa dạng, sáng tạo, sử dụng CNTT để tạo hứng thú và kích thích sự tham gia của học sinh. Nhà trường cần đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị CNTT hiện đại, đảm bảo đường truyền internet ổn định, đồng thời xây dựng quy tắc ứng xử trên mạng, phòng chống bạo lực mạng. Phụ huynh cần quan tâm, trò chuyện với con về việc sử dụng CNTT, tạo không gian học tập thoải mái, khuyến khích con chia sẻ những khó khăn, vướng mắc. Trường THPT FPT đã áp dụng thành công mô hình "Lớp học không giấy tờ", sử dụng máy tính bảng và các ứng dụng học tập để thay thế sách giáo khoa truyền thống, giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách sinh động và hiệu quả hơn.

Bản thân tôi cũng đã từng là một "con nghiện" mạng xã hội, dành hàng giờ đồng hồ mỗi ngày để lướt Facebook, xem YouTube mà quên mất việc học. Tuy nhiên, sau khi nhận ra những tác hại của việc sử dụng CNTT không hiệu quả, tôi đã quyết tâm thay đổi. Tôi đã dành thời gian tìm hiểu và học cách sử dụng các công cụ học tập trực tuyến, tham gia các khóa học online và kết nối với các bạn học trên khắp thế giới. Nhờ đó, việc học của tôi đã trở nên thú vị và hiệu quả hơn rất nhiều.

"Con dao hai lưỡi" CNTT có thể là công cụ đắc lực hoặc trở thành vật cản trên con đường học tập của mỗi học sinh. Điều quan trọng là chúng ta phải biết cách sử dụng nó một cách thông minh và hiệu quả. Hãy biến CNTT thành người bạn đồng hành tin cậy, giúp chúng ta mở rộng kiến thức, phát triển kỹ năng và vươn tới thành công trong học tập và cuộc sống.