Giải chuyên đề Kinh tế pháp luật 12 Cánh diều Chuyên đề 1: Phát triển kinh tế và sự biến đổi văn hóa, xã hội có đáp án

(*) Tham khảo 1: Thay đổi trong thức ăn và chế độ ăn uống:

+ Khi thu nhập tăng, người dân thường có khả năng tiêu thụ các loại thực phẩm đa dạng hơn. Họ có thể tiêu thụ thực phẩm cao cấp, thực phẩm nhập khẩu, và thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao hơn.

+ Đồng thời, sự phát triển kinh tế cũng có thể dẫn đến thay đổi trong thói quen ăn uống, ví dụ như ưa thích thức ăn nhanh, thức ăn chế biến sẵn, hoặc thức ăn có hàm lượng đường và chất béo cao.

(*) Tham khảo 2: Thay đổi trong lựa chọn về giải trí và văn hóa:

+ Khi có thu nhập cao hơn, người dân có khả năng tham gia vào các hoạt động giải trí và văn hóa. Ví dụ, họ có thể tham gia các buổi biểu diễn nghệ thuật, xem phim, du lịch, hoặc tham gia các sự kiện thể thao.

+ Điều này có thể dẫn đến sự thay đổi trong thói quen giải trí và lối sống, từ việc tham gia các hoạt động cộng đồng đến việc tiêu thụ nhiều nội dung giải trí trực tuyến.

♦ Yêu cầu a) Biến đổi tích cực của văn hoá do sự tác động từ phát triển kinh tế:

+ Đa dạng hóa sản phẩm văn hoá: Theo thông tin 1, các lĩnh vực, loại hình, và sản phẩm văn hoá ngày càng phát triển đa dạng, đáp ứng nhu cầu mới. Điều này có thể thể hiện qua việc xuất hiện nhiều tác phẩm nghệ thuật, phim ảnh, âm nhạc, văn hóa truyền thống được kế thừa và phát huy.

+ Văn hóa trong chính trị và kinh tế: Sự phát triển kinh tế đã đánh giá cao văn hoá và đưa nó vào chính trị và kinh tế. Điều này có thể thể hiện qua việc quan tâm đến giá trị văn hoá, tạo điều kiện cho sự phát triển của nghệ thuật, văn hóa trong các lĩnh vực khác.

+ Hoạt động giao lưu, hợp tác và hội nhập quốc tế về văn hoá: Sự phát triển kinh tế đã mở cửa cho việc giao lưu, hợp tác và hội nhập quốc tế về văn hoá. Điều này giúp lan tỏa giá trị văn hoá của Việt Nam ra thế giới và đồng thời tiếp thu giá trị văn hoá từ các quốc gia khác.

+ Tính dân chủ, minh bạch, công khai: Sự phát triển kinh tế đã điều chỉnh hành vi và suy nghĩ của cá nhân, tạo ý thức kỷ luật và trách nhiệm cao hơn trong công việc và sinh hoạt. Điều này góp phần xây dựng lối sống tích cực và tiến bộ của con người Việt Nam.

+ Phong trào từ thiện, tương thân tương ái: Sự phát triển kinh tế đã thúc đẩy các phong trào từ thiện, tương thân tương ái. Ví dụ như phong trào “Mùa hè xanh” của sinh viên tình nguyện nở rộ ở nhiều địa phương, đơn vị, giúp xây dựng môi trường văn hoá tích cực.

+ Tăng cường khả năng tiếp cận thông tin: Sự phát triển khoa học và công nghệ đã tạo ra kết cấu hạ tầng thông tin tốt hơn, giúp người dân tiếp cận giá trị văn hoá thông qua điện thoại, Internet. Khả năng tiếp cận thông tin ngày càng tăng nhanh, không chỉ ở các trung tâm và thành phố, mà còn ở hầu hết các địa phương trên cả nước, từ nông thôn đến miền núi, hải đảo.

♦ Yêu cầu b) Những biến đổi tích cực của văn hoá do sự phát triển kinh tế mang lại còn có thể kể tới: 

+ Sự phát triển của nghệ thuật và giải trí: Kinh tế phát triển thường tạo điều kiện cho sự phát triển của nghệ thuật, âm nhạc, điện ảnh, văn hóa thể thao và giải trí. Ví dụ, các quốc gia phát triển thường có nền công nghiệp điện ảnh mạnh mẽ, sản xuất nhiều bộ phim chất lượng và có sự tham gia của các nghệ sĩ tài năng.

+ Sự thay đổi trong thời trang và phong cách sống: Khi kinh tế phát triển, người dân thường có khả năng tiêu thụ hàng hóa xa xỉ hơn. Điều này thúc đẩy sự phát triển của ngành thời trang và thúc đẩy sự đa dạng trong phong cách sống.

+ Sự phát triển của giáo dục và tri thức: Kinh tế phát triển thường dẫn đến sự đầu tư mạnh mẽ vào giáo dục và nghiên cứu. Điều này tạo điều kiện cho sự phát triển của tri thức, văn hóa và giáo dục, và thúc đẩy sự hiểu biết và nhận thức của con người.

♦ Yêu cầu a) Biến đổi văn hoá do sự tác động tiêu cực của kinh tế:

+ Xa cách trong giao tiếp và quan hệ hàng xóm: Sự bận rộn với công việc và cuộc sống khiến nhiều người ít thời gian để qua lại, thăm hỏi nhau như trước kia. Điều này dẫn đến xa cách giữa những người hàng xóm và gây mất đi sự gần gũi, thân tình trước đây.

+ Thương mại hoá lễ hội và xả rác bừa bãi: Trong thời kỳ đổi mới, nhiều lễ hội truyền thống đã được phục dựng lại, nhưng vẫn có biểu hiện thương mại hoá và lợi dụng lễ hội để trục lợi. Tình trạng xả rác bừa bãi trong lễ hội cũng làm ảnh hưởng đến không gian tổ chức.

+ Lệ thuộc vào khoa học - công nghệ: Sự phát triển của khoa học - công nghệ giúp con người làm việc từ xa, nhưng cũng khiến họ lệ thuộc vào máy tính và điện thoại thông minh. Điều này ảnh hưởng đến giao tiếp trực tiếp và quan hệ xã hội.

Nguyên nhân: Sự phát triển kinh tế, tăng cường về vật chất, khiến con người tập trung vào công việc cá nhân hơn là giao tiếp xã hội và duy trì quan hệ hàng xóm. Đồng thời, sự phát triển của khoa học - công nghệ đã thay đổi cách con người giao tiếp và tạo ra những thay đổi về quan niệm và lối sống.

♦ Yêu cầu b) Biến đổi tiêu cực của văn hoá do sự phát triển kinh tế:

+ Mất đi giá trị tinh thần và tình cảm: Sự tập trung vào vật chất và công việc cá nhân khiến nhiều người đánh mất giá trị tinh thần, tình cảm, và quan tâm đến người khác. Gia đình không còn là trung tâm, và các yếu tố vật chất thường thay thế yếu tố tinh thần.

+ Lệch lạc về nhận thức và sống thiếu lý tưởng: Dưới tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, một số người trẻ thay đổi quan niệm và thói quen. Có xu hướng chối bỏ các giá trị văn hoá truyền thống, lịch sử dân tộc, và sống thiếu lý tưởng.

+ Băng hoại về đạo đức và xuống cấp trong quan hệ xã hội: Một số xu hướng mới gây tranh cãi, như chuyển từ duy tình sang duy lí, vị tình sang vị tiền. Điều này ảnh hưởng đến quan hệ xã hội và đạo đức.

♦ Yêu cầu a) Dưới sự tác động của phát triển kinh tế, những yếu tố xã hội sau đây đã thay đổi:

+ Giáo dục: Việt Nam đã tập trung hoàn thành xóa mù chữ, phổ cập giáo dục tiểu học vào năm 2000 và phổ cập giáo dục trung học cơ sở năm 2010. Số sinh viên đại học, cao đẳng tăng gần 17 lần trong 35 năm qua.

+ Y tế: Việt Nam tập trung vào việc tăng cường y tế, phòng ngừa, phòng chống dịch bệnh, hỗ trợ các đối tượng có hoàn cảnh khó khăn. Người nghèo, trẻ em dưới 6 tuổi và người cao tuổi được cấp bảo hiểm y tế miễn phí.

+ Nông thôn mới: Đến nay, cả nước có 6 009/8 225 xã đạt chuẩn nông thôn mới; trong đó có 937 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và 110 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu.

+ Thu nhập bình quân: Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn năm 2020 đạt 41,7 triệu đồng/người/năm, gấp 1,7 lần so với năm 2015 và gấp 3,2 lần so với năm 2010.

+ Tỷ lệ hộ nghèo: Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều khu vực nông thôn giảm còn khoảng 7,1%, giảm 4,7% so với năm 2016.

+ Cơ hội kinh doanh: Công ty xây dựng X triển khai dự án xây dựng tuyến đường giao thông liên xã tại huyện Y, tạo cơ hội kinh doanh cho anh Nam mở một cửa hàng tạp hoá ở khu vực trung tâm của huyện Y.

♦ Yêu cầu b)

- Mục đích của việc xây dựng tuyến đường và mở chuỗi cửa hàng:

+ Việc xây dựng tuyến đường giao thông liên xã của công ty X nhằm mục đích cải thiện hạ tầng giao thông, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi lại, giao thương, sinh hoạt cộng đồng, và cung cấp tiện ích trong việc sử dụng các dịch vụ y tế, văn hoá cho người dân 8 xã thuộc huyện Y và các khu vực lân cận.

+ Anh Nam mở chuỗi cửa hàng tạp hoá với mục đích tạo ra một điểm mua sắm tiện lợi cho người dân địa phương. Anh cũng mong muốn cửa hàng của mình trở thành một nơi để mọi người có thể giao lưu, trò chuyện và chia sẻ thông tin, tạo nên một môi trường giao tiếp xã hội tích cực và phát triển.

- Những biến đổi tích cực có thể xảy ra:

+ Đối với gia đình anh Nam: Việc mở chuỗi cửa hàng có thể tạo ra nguồn thu nhập ổn định cho gia đình anh Nam. Ngoài ra, anh cũng có cơ hội gặp gỡ và giao lưu với nhiều người trong cộng đồng, giúp gia đình anh Nam có một mạng lưới quan hệ rộng lớn hơn.

+ Đối với người dân huyện Y: Việc hoàn thành tuyến đường giao thông sẽ giúp cải thiện điều kiện đi lại, giao thương của người dân, giúp họ tiếp cận dễ dàng hơn với các dịch vụ y tế, văn hoá. Chuỗi cửa hàng của anh Nam cung cấp một nơi mua sắm tiện lợi, đồng thời cũng là một nơi để mọi người gặp gỡ, trò chuyện và chia sẻ thông tin, góp phần tạo nên một môi trường giao tiếp xã hội tích cực.

♦ Yêu cầu a) Biến đổi tiêu cực về xã hội do sự tác động của kinh tế:

+ Chênh lệch giàu nghèo: Sự tăng trưởng kinh tế quá mức đã tạo ra chênh lệch giàu nghèo giữa thành thị và nông thôn, giữa các vùng, miền, và các tầng lớp cư dân trong xã hội.

+ Ô nhiễm môi trường: Sự phát triển kinh tế nhanh chóng cũng dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

+ Vấn đề dân sinh: Kinh tế “quá nóng” khiến vấn đề dân sinh trở thành điểm nóng, gây ra những ảnh hưởng xấu đến sự ổn định của xã hội.

+ Hiện tượng hủ bại, tiêu cực và các hoạt động phạm tội: Sự tập trung quá mức vào xây dựng kinh tế đã tạo ra nhiều hiện tượng hủ bại, tiêu cực và các hoạt động phạm tội trong xã hội.

Nguyên nhân: Những biến đổi tiêu cực này chủ yếu do việc tăng trưởng kinh tế quá mức, quá sức chịu đựng của hạ tầng xã hội, và quá chú trọng vào tốc độ tăng trưởng mà không quan tâm đến sự cân đối và bền vững.

♦ Yêu cầu b) Nhận xét về sự thay đổi trong cuộc sống của gia đình chị A:

+ Cuộc sống của gia đình chị A đã có nhiều thay đổi sau khi khu công nghiệp mới được xây dựng. Mặc dù có sự phản đối từ bố mẹ, nhưng các thành viên trong gia đình chị A đã quyết định từ bỏ nghề làm hương truyền thống để làm việc ở nhà máy, mang lại mức lương cao hơn và cải thiện kinh tế gia đình. Tuy nhiên, điều này cũng tạo ra áp lực lớn lên chị A khi phải lo lắng cho công việc, chăm sóc các con, và lo việc gia đình. Đồng thời, sự thay đổi trong lối sống và quan niệm của cô em gái chị A cũng phản ánh sự thay đổi trong xã hội, khi nhiều phụ nữ ngày càng chủ động hơn trong việc quyết định cuộc sống và sự nghiệp của mình. Cuối cùng, việc phòng khách gia đình chị A trở nên vắng lặng sau bữa cơm tối cũng phản ánh sự thay đổi trong mối quan hệ gia đình và xã hội, khi mọi người ngày càng bận rộn hơn với công việc và cuộc sống cá nhân.