(Ngữ liệu ngoài sgk) Cỏ dại

- Thể thơ: Tự do

- Hai đặc điểm của thể thơ được sử dụng trong bài thơ trên:

+ Số tiếng trong các dòng thơ không giống nhau.

+ Số câu thơ không hạn định.

+ Cách gieo vần tự do.

- Nội dung chính: Bài thơ viết về những cây cỏ dại gần gũi, quen thuộc nơi quê hương, hình ảnh cỏ dại là ẩn dụ cho sức sống mãnh liệt của quê hương đồng thời bộc lộ nỗi nhớ thương, niềm mong mỏi trở về quê nhà của những chiến sĩ trẻ.

a. Biện pháp liệt kê

- Các hình ảnh được liệt kê: “một dáng mây”, “một dòng sông”, “ngọn núi”, “rừng cây”, “một làn khói”, “một mùi hương trong gió”.

- Tác dụng:

+ Gợi nên một không gian quê hương thân thuộc, bình dị mà sâu sắc.

+ Thể hiện nỗi nhớ da diết, chân thành, nhiều tầng lớp của nhân vật trữ tình khi xa quê.

+ Tạo nhịp điệu nhẹ nhàng, đều đặn, phù hợp với dòng hồi tưởng đầy cảm xúc.

b. Biện pháp ẩn dụ:

- “Dáng mây”, “làn khói”, “mùi hương trong gió” không chỉ là hình ảnh thiên nhiên mà còn là ẩn dụ cho những kỷ niệm, hơi thở của cuộc sống quê nhà, những điều bình thường nhưng chứa đựng tình cảm thiêng liêng.

- Tác dụng:

+ Làm cho nỗi nhớ quê không chỉ mang hình ảnh cụ thể mà còn mang chiều sâu tâm hồn, cảm xúc.

+ Biến những gì tưởng như vô hình (mùi hương, dáng mây...) thành hình tượng nghệ thuật giàu sức gợi.

- Hiệu quả của việc sử dụng hình thức lời tâm sự của “tôi” trong bài thơ: Giúp bài thơ trở nên chân thành, gần gũi và giàu cảm xúc; thể hiện những suy tư sâu sắc của cá nhân nhưng mang ý nghĩa chung về quê hương, chiến tranh và sự sống; làm nổi bật vẻ đẹp bền bỉ, thầm lặng của cỏ dại như một biểu tượng của sức sống và niềm tin.

Cảm xúc của “tôi” vận động từ bâng khuâng suy ngẫm trước hình ảnh cỏ dại, sang xúc động, đau xót khi nhớ về quê hương bị tàn phá bởi chiến tranh, rồi dần chuyển thành niềm tin yêu và trân trọng trước sức sống bền bỉ, âm thầm mà mãnh liệt của cỏ – biểu tượng cho sự sống, cho quê hương và con người Việt Nam.