(Ngữ liệu ngoài sgk) Bạn tù thổi sáo

- Đề tài: Quê hương

- Thể thơ: Tứ tuyệt

- Cảm xúc chủ đạo: Nỗi nhớ quê da diết; âm hưởng lắng đọng, buồn da diết.

Nhân vật trữ tình: người tù đang bị giam giữ trong chốn lao tù.

Dịch nghĩa: Trong tù bỗng nghe khúc nhạc nhớ quê hương.

Dịch thơ: Bỗng nghe trong ngục sáo vi vu.

→ Bản dịch thiếu nghĩa của “tư hương” – nhớ quê; bản dịch nghĩa và phiên âm

- Bản phiên âm, dịch nghĩa thể hiện rõ hoàn cảnh của nhân vật trữ tình: đang 1 ở trong ngục (mất tự do và xa quê), nghe tiếng sáo nhớ quê.

→ Nghe âm thanh tiếng sáo cảm nhận được nỗi lòng người thổi sáo đang nhớ quê

→ Nỗi lòng nhớ quê tác động mãnh liệt tới tâm hồn người đang bị giam trong ngục

→ Hai người như giao cảm, thấu hiểu nỗi lòng nhau qua tiếng sáo.

Phép điệp “chuyển” trong câu thơ "Thanh chuyển thê lương điệu chuyên sầu" nhấn mạnh sự chuyển biến, sự thay đổi về âm thanh và điệu nhạc, từ đó làm nổi bật tâm trạng buồn bã, sầu muộn của người tù. Điệp từ tạo nên sự liên tưởng về sự chuyển biến không ngừng của tâm trạng, càng nghe càng thêm buồn.

- Bản gốc: Thanh chuyển thê lương điệu chuyển sầu (Âm thanh trở nên thế lương, tình điệu trở nên sầu muộn).

- Bản dịch thơ (Khúc nhạc tình quê chuyển điệu sầu) chưa chuyển tải trọn vẹn tình ý ở bản gốc.

+ Bản phiên âm, dịch nghĩa: Nhịp thơ cổ điển 4/3; với bốn thanh trắc “ngục, “hốt”, “thính”, “khúc” nghe réo rắt diễn tả tâm trạng nhớ quê hương một cách da diết.

+ Dịch được chữ “điệu” mà không dịch được chữ “thanh”, hai yếu tố quan trọng của âm nhạc để diễn tả cảm xúc.

+ “Thanh chuyển thê lương”, nghĩa là âm thanh trở nên lạnh lẽo như khúc nhạc chuyển gam; “Điệu chuyển sầu” nghĩa là điệu nhạc trở nên buồn bã. Bằng sự biến hoá của âm thanh, nỗi nhớ quê hương trăn trở, day dứt không nguôi trong tiếng sáo của người bạn tù. Tiếng sáo gợi nỗi niềm nhớ thương khắc khoải trong lòng người xa quê.

- Sự tinh tế trong cảm nhận tiếng sáo từ câu thơ đầu sáng câu thứ hai.

+ Câu thơ đầu là nỗi nhớ quê trong tiếng sáo.

+ Câu thứ hai thể hiện nỗi nhớ quê sâu lắng, tha thiết tới mức thê lương, sầu muộn trong thanh điệu của tiếng sáo: Âm thanh trở nên thê lương, tình điệu trở nên sầu muộn.

→ Từ đồng cảm đến thấu hiểu sâu sắc nỗi lòng nhau- những người cùng cảnh ngộ mất tự do, xa quê, nhớ quê da diết.