( Ngữ liệu sgk ) - Thúy toàn – dịch giả nghệ sĩ

THÚY TOÀN – DỊCH GIẢ NGHỆ SĨ

(Lộc Phương Thủy)

“Nghiệp văn chương của Thuý Toàn “phát” về đường dịch thuật. Ngoài những vốn “tự có” được tích lũy từ những năm ở quê hương Kinh Bắc và những năm đi thoát li, cú hích quan trọng nhất đẩy anh đến với kho tàng văn học thế giới là vốn ngôn ngữ, tri thức và vốn sống của anh trong 12 năm học tập xa Tổ quốc (4 năm ở Trung Quốc và 8 năm ở Liên Xô). Từ vùng văn hóa của một địa phương trên đất Việt, anh được tiếp xúc với những vùng văn hóa mới, lần này, ngoài sự rộng lớn, bao la, còn có yếu tố “lạ”, cho nên có sức hút mạnh đối với anh, nhập vào trong anh, khiến anh không thể lìa xa.

Lòng mê say đến đắm đuối công việc dịch thuật của Thuý Toàn thể hiện ở khắp mọi nơi, mọi chỗ. Trước hết ở tiêu chí chọn sách để dịch. Anh chọn những gì anh thích - một điểm xuất phát từ con tim, từ lòng yêu mến say mê. Nghe theo tiếng gọi của cảm xúc như vậy nên không bao giờ anh dịch theo “đơn đặt hàng”. Có khi, đó chỉ là một bài thơ ngẫu nhiên anh gặp của một tác giả vô danh, ví như bài Sức mạnh của G. Golovatu (một thanh niên Liên Xô bị bại liệt): Người mù không thể nhìn giận dữ/ Người câm không thể thét căm hờn/ Người cụt tay không thể cầm vũ khí/ Người què chân không thể tiến trong hàng/ Nhưng người mù có thể thét căm hờn/ Còn người câm có thể nhìn giận dữ/ Người cụt tay có thể tiến trong hàng/ Người què chân có thể cầm vũ khí! Bài này anh dịch đăng trên báo Văn nghệ, số 80 ra ngày 5/11/1964 và 9 năm sau cũng trên báo Văn nghệ ở mục Số tay người yêu thơ, bài thơ được nhắc lại để nêu một tấm gương cho những người sáng tác học tập ở “chủ đề hay” và “sự phát hiện độc đáo”. Chỉ một bài thơ nhỏ, hoàn toàn không nổi tiếng, nhưng được phát hiện đúng, đã có ích cho bao người, giúp ta nhìn ra ngoài để học hỏi thêm.

Cũng có khi những tác phẩm được chọn dịch là thơ của Puskin. Nhưng Thúy Toàn chỉ lựa những bài anh thích, không chọn vì sự nổi tiếng của nhà thơ vĩ đại.

Nỗi niềm say mê nhiều khi “hành” Thuý Toàn đến lạ. Có bài anh đã bắt đầu, nhưng không ưng ý với kết quả dịch của mình, để rồi 20 năm sau mới có dịp “tái hợp”. Đó là trường hợp bài Buổi sáng mùa đông của Puskin. Sự lao tâm khổ tứ, không đành lòng qua loa với một bài thơ trong suốt 20 năm ấy chắc chắn không phải để mong đợi đồng nhuận bút còm cõi hoặc cao hơn thế, một giải thưởng nào đấy, mà chỉ vì một cái gì đó đắm đuối, thiêng liêng của nhu cầu sáng tạo không ngừng. Ngày xưa không tiện phô tô như bây giờ, anh đã từng cặm cụi chép hàng quyển thơ bằng tiếng Nga, trân trọng giữ gìn như vật báu. Nếu ai có dịp đi đón anh ở nước ngoài về chắc hẳn hơn một lần phải khiêng hộ anh những kiện hàng toàn sách là sách. Thời buổi cơ chế thị trường hiện nay, hẳn có nhiều người không hiểu được nỗi đam mê chữ nghĩa của anh. Trong số hàng triệu độc giả từng đọc thơ Nga, truyện cổ dân gian các nước, các sách do anh biên soạn..., đã mấy người thông cảm được với nỗi nhọc nhằn, vất vả trong từng câu chữ của một công việc nhiều lúc thật bạc tình như dịch thuật.”

(Trích Thúy Toàn - Dịch giả nghệ sĩ, Lộc Phương Thuỷ, theo vannghequandoi.com.vn)