- Văn bản chia thành 3 phần:

   + Phần 1 (Từ đầu… không cân sức): Trước khi đánh nhau với cối xay.

   + Phần 2 (tiếp… người văng ra xa): Cuộc giao tranh giữa Đôn-ki và cối xay.

   + Phần 3 (còn lại): Sau khi đánh nhau với cối xay.

- 5 sự việc chính chủ yếu:

+ Nhìn thấy và nhận định về những chiếc cối xay gió.

+ Thái độ, hành động của hai thầy trò Đôn Ki-hô-tê.

+ Quan niệm và cách cư xử của hai thầy trò khi bị thương, đau đớn.

+ Chuyện ăn

+ Chuyện ngủ

$\to$ Qua những sự việc này tính cách đối lập của hai nhân vật được khắc họa rõ nét.

Tính cách của nhân vật Đôn Ki-hô-tê được bộc lộ:

- Trí tuệ: mê muội (đọc quá nhiều chuyện hiệp sĩ).

+ Thấy cối xay lại nghĩ bọn khổng lồ gian ác.

+ Khi bị quật ngã lại cho rằng đó là do pháp sư yểm bùa biến những tên khổng lồ thành cối xay.

- Tư tưởng: tiêu diệt cái xấu khỏi mặt đất, theo tinh thần hiệp sĩ.

- Hành động: bất chấp nguy hiểm, lời can ngăn vẫn lao vào đánh nhau với cối xay gió.

- Tính cách: dũng cảm, khắc khổ, cứng nhắc.

- Quan niệm sống: quên mình vì việc nghĩa (quên cả chuyện ăn, ngủ, chăm lo cho bản thân).

$\Rightarrow$ Đôn-ki-hô-tê là nhân vật có lý tưởng tốt - hành hiệp trượng nghĩa - nhưng hành động thì điên rồ, phi thực tế bởi chính những ảo tưởng, mê muội khi đọc chuyện kiếm hiệp.

- Trí tuệ: hoàn toàn tỉnh táo.

+ Nhận thức được bản chất của sự vật - cối xay là cối xay.

- Ước muốn: thực tế tới mức thực dụng.

+ Mong được cai trị một vài hòn đảo.

- Hành động; nhút nhát, sợ sệt.

+ Không dám theo chủ vào đánh nhau với cối xay.

+ Hơi đau một chút đã kêu ca ngay.

- Quan niệm sống: quá chú trọng tới bản thân (quan tâm quá mức tới việc ăn, ngủ…)

- Tính cách: nhát gan, ích kỉ, vụ lợi nhưng trung thành, thực tế

$\Rightarrow$ Xan-chô Pan-xa là nhân vật tồn tại cả những mặt tốt, xấu, hay dở. Xan-chô Pan-xa rất thực tế, tỉnh táo nhưng nhân vật này thực dụng, hèn nhát, tham lam.