Bộ 20 đề tham khảo thi vào lớp 10 môn Văn TP.HCM năm 2025-2026 có đáp án - Đề số 16

a. Đặc điểm thể loại truyện ngắn trong đoạn trích: Đặc điểm thể loại truyện ngắn
thể hiện rõ qua việc tác giả tập trung xây dựng một tình huống điển hình (ông lão Chư
phát hiện mình bị lừa) để bộc lộ tâm trạng, cách ứng xử, thái độ và nhân cách của nhân
vật, đồng thời qua đó truyền tải thông điệp của nhà văn tới độc giả.

b. Tình huống truyện: Tình huống truyện trong đoạn trích là việc ông lão Chư phát
hiện ra đồng bạc mà ông nhận từ cô gái không phải là bạc thật mà chỉ là đồng mạ bạc.
Đây là tình huống bất ngờ đối với ông lão, và phản ứng của ông thể hiện sâu sắc tính
cách và tâm trạng của nhân vật.

Tính cách và tâm trạng của ông lão Chư: Qua tình huống truyện, ông lão Chư bộc lộ
hai nét tính cách nổi bật:

Sự chân thành và nhân hậu: Ông lão không trách mắng cô gái vì sự nhầm lẫn, mà ngược
lại, ông cảm thấy có trách nhiệm sửa chữa sai lầm và làm tròn vai trò của mình. Điều
này thể hiện ở việc ông sử dụng bạc của mình để làm lại đồ trang sức cho cô dâu, không
để cô phải thất vọng trong ngày cưới.

c. Thí sinh xác định đúng từ loại và cắt nghĩa được từ theo yêu cầu của đề thi.

- Gợi ý:

Xác định từ loại: “Tuột” là động từ chỉ sự rời ra, rơi khỏi khỏi tầm kiểm soát, mất đi sự
nắm giữ.

Ý nghĩa trong ngữ cảnh: Trong câu này, từ “tuột” mang ý nghĩa ẩn dụ, thể hiện sự mất
mát của ông lão Chư khi niềm vui tưởng chừng như đã nắm chắc (việc làm đồ cưới cho
cô gái) lại đột ngột biến mất do sự phát hiện ra sự thật cay đắng rằng đồng bạc mà cô giái đưa cho lão lại là bạc giả. Từ này gợi cảm giác hụt hẫng và bất lực của nhân vật khi
không thể kiểm soát được hoàn cảnh.

d. Thí sinh nêu được ý kiến về nghệ thuật xây dựng nhân vật.

Gợi ý:

• Tính cách nhân vật được bộc lộ qua hành động và suy nghĩ nội tâm: Ma Văn Kháng
khắc họa nhân vật ông lão Chư một cách tinh tế, thông qua những hành động cụ thể và
những suy nghĩ, cảm xúc sâu lắng khi ông đối mặt với sự thật đau lòng. Cách miêu tả
tâm lý nhân vật vừa gần gũi, vừa sâu sắc, khiến người đọc dễ dàng đồng cảm với những
chiêm nghiệm của ông lão về cuộc đời.

• Tình huống truyện đơn giản nhưng giàu ý nghĩa: Tác giả khéo léo tạo ra một tình
huống nhỏ nhưng đủ sức làm nổi bật cách ứng xử, thái độ sống, những suy nghĩ triết lý
về cuộc sống của nhân vật, từ đó truyền tải những thông điệp nhân văn qua tác phẩm.

a. Xác định được yêu cầu về hình thức, dung lượng của đoạn văn.

Xác định đúng yêu cầu về hình thức và dung lượng (khoảng 200 chữ) của đoạn văn.
Thí sinh có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, tổng - phân - hợp, móc
xích hoặc song hành.

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận:

Nêu cảm nhận về thái độ của nhân vật ông lão Chư trước tình huống phát hiện ra mình
đã bị lừa (bị đưa đồng mạ bạc thay cho bạc thật). Qua đó, làm rõ giá trị nhân văn mà nhà
văn muốn gửi gắm thông qua cách ứng xử này của nhân vật.

c. Đề xuất được hệ thống ý phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận.

- Xác định được các ý phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận.

- Sắp xếp được hệ thống ý hợp lí theo đặc điểm bố cục của kiểu đoạn văn.

Sau đây là một số gợi ý:

1. Mở đoạn:

• Giới thiệu khái quát nội dung tình huống mà ông lão Chư gặp phải trong đoạn trích:
Ông bị lừa vì nhận phải đồng mạ bạc thay vì bạc thật.

• Nêu khái quát thái độ của ông lão Chư sau khi phát hiện ra sự thật: Thay vì căm phẫn,
ông tự trách mình và quyết định sửa chữa sai lầm.

2. Thân đoạn:

a. Thái độ của ông lão Chư trước tình huống bị lừa

• Tâm trạng ban đầu: Ông lão Chư cảm thấy thất vọng và buồn bã khi nhận ra sự lừa dối, biểu hiện qua trạng thái “ngồi lặng lẽ trong đêm” và buồn thấu gan ruột.

• Sự tự chịu trách nhiệm: Thay vì oán giận người khác, ông lại cho rằng lỗi là của mình
(“Lỗi tại ta!”), thể hiện sự bình tĩnh, tinh thần lạc quan, thái độ tích cực và tâm hồn cao
thượng trong việc nhận trách nhiệm về mình.

b. Giá trị nhân văn của tác phẩm

• Lòng nhân hậu và tinh thần trách nhiệm: Ông lão Chư không chỉ là người thợ bạc có
tay nghề mà còn là người có tấm lòng nhân ái. Ông luôn muốn đem lại niềm vui và hạnh
phúc cho người khác, sẵn sàng chịu thiệt để sửa chữa sai lầm, không để cô dâu trẻ chịu
thiệt thòi trong ngày trọng đại.

• Thái độ lạc quan trước khó khăn, nghịch cảnh: Cách ông không chùn bước trước hoàn
cảnh trớ trêu, mà bình tĩnh đối diện và lựa chọn thái độ tích cực là thông điệp mà nhà
văn muốn gửi gắm vào tác phẩm.

3. Kết đoạn:

• Khẳng định: Thái độ của ông lão Chư phản ánh một giá trị nhân văn sâu sắc, rằng
trong cuộc sống, con người đôi khi gặp phải những hoàn cảnh trớ trêu nhưng luôn ứng
xử với nó bằng một thái độ bao dung, tích cực, một tinh thần trách nhiệm cao.

d. Viết đoạn văn đảm bảo các yêu cầu sau:

- Lựa chọn được các thao tác lập luận, phương thức biểu đạt phù hợp để triển khai vấn
đề nghị luận.

- Trình bày rõ quan điểm về hệ thống các ý.

- Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: lí lẽ xác đáng; bằng chứng tiêu biểu, phù hợp; kết hợp
nhuần nhuyễn giữa lí lẽ và bằng chứng.

đ. Diễn đạt

Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết câu trong đoạn văn.

e. Sáng tạo

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.

Đoạn văn mẫu

Truyện ngắn “Người thợ bạc ở phố cũ” của nhà văn Ma Văn Kháng là một câu
chuyện cảm động, biểu lộ được những giá trị nhân văn sâu sắc. Cách ứng xử của nhân
vật ông lão Chư trong tác phẩm đã được tác giả thể hiện thật cảm động, chân thật và sâu
lắng. Người thợ bạc đã gặp phải một tình huống vô cùng éo le: ông bị lừa vì nhận phải
đồng mạ bạc thay vì bạc thật “Chao ôi! Vậy mà cái hạnh phúc tưởng đã cầm chắc trong
tay lại hóa ra tuột mất”. Trong hoàn cảnh biết mình bị lừa lẽ thường thấy con người sẽ
rơi vào tâm trạng bực bội, khó chịu và tìm cách để phân giải, đòi lại công bằng. Mặc dù
có chút hụt hẫng, “buồn thấu gan ruột” nhưng ông đã lựa chọn một lối hành xử thật
bình tĩnh và từ tốn. Thay vì căm phẫn, ông tự trách mình và quyết định sửa chữa sai
lầm. “Ông cúi xuống đốt lò, đặt âu. Lấy mấy đồng bạc trắng của mình ra, ông đặt vào âu...”. Chi tiết ông lẩm bẩm: “Lỗi tại ta! Lỗi tại ta!...Ta lầm lỗi, ta phải đền bù” đã cho thấy tinh thần trách nhiệm của ông lão. Ông còn là một người có trái tim nhân hậu, nghĩ cho người khác. Từ đó, nhà văn đã gửi gắm thông điệp có ý nghĩa nhân văn sâu sắc trong
cuộc sống cần có tinh thần trách nhiệm, nhìn nhận bản thân mình cũng như có tấm lòng
yêu thương, biết nghĩ cho người khác. Điều đó sẽ thay đổi góc nhìn của con người để
hướng con người tới những giá trị tốt đẹp, ý nghĩa, tích cực hơn.

- Thí sinh nêu được cách hiểu của mình về câu văn theo đề thi đưa ra.

Gợi ý:

a. Xác định được yêu cầu của kiểu bài

Xác định được yêu cầu của kiểu bài: Nghị luận xã hội

b. Xác định được đúng vấn đề cần nghị luận:

Trình bày quan điểm về ý kiến: Một số người tin rằng thay đổi thái độ sẽ giúp thay đổi
cuộc đời, nhưng cũng có ý kiến cho rằng thái độ không thể thay đổi được hoàn toàn
hoàn cảnh sống của con người vì có những yếu tố ngoại cảnh mạnh mẽ hơn như hoàn
cảnh gia đình, xã hội, hoặc yếu tố may mắn.

c. Đề xuất được hệ thống ý để làm rõ vấn đề nghị luận:

- Xác định được các ý chính của bài viết

- Sắp xếp được các ý theo bố cục hợp lí ba phần của bài văn nghị luận:

- Giới thiệu vấn đề nghị luận và nêu khái quát cảm xúc, quan điểm cá nhân về vấn đề.

- Triển khai vấn đề nghị luận

- Giải thích vấn đề nghị luận

- Thể hiện quan điểm của người viết

- Mở rộng, trao đổi với quan điểm trái chiều hoặc ý kiến khác để có được cái nhìn toàn
diện hơn về vấn đề

- Khẳng định lại quan điểm cá nhân đã trình bày và rút ra bài học cho bản thân.
Có thể theo một số gợi ý sau:

1. Mở bài:

• Dẫn dắt vào vấn đề bằng cách nhấn mạnh vai trò quan trọng của thái độ trong cuộc
sống.
• Trích dẫn câu nói của William James: "Khám phá vĩ đại nhất của thời đại chúng ta
chính là việc con người có thể thay đổi cuộc sống của mình chính bằng cách thay đổi
thái độ sống.”

• Nêu vấn đề: Có quan điểm cho rằng thái độ quyết định cuộc đời, nhưng cũng có ý kiến
khác cho rằng hoàn cảnh, gia đình, xã hội và yếu tố may mắn quan trọng hơn.

2. Thân bài:

a. Giải thích và chứng minh quan điểm Thay đổi thái độ có thể thay đổi cuộc đời:

• Giải thích: Thái độ là cách con người nhìn nhận và ứng xử với mọi tình huống trong
cuộc sống. Thái độ tích cực giúp con người đối diện với thử thách và phát triển bản thân.
• Chứng minh:

• Tư duy tích cực: Những người có tư duy tích cực luôn biết tìm cơ hội trong khó khăn,
dẫn đến những hành động đúng đắn và thành công.

• Thành công và sự kiên trì: Người thành công thường là người biết thay đổi thái độ khi
gặp khó khăn, luôn kiên trì, không gục ngã trước nghịch cảnh.

• Ví dụ minh họa: Những tấm gương vượt lên hoàn cảnh, thay đổi bản thân bằng thái
độ sống tích cực, lạc quan

b. Phản biện quan điểm Hoàn cảnh sống, gia đình, xã hội và may mắn quyết định nhiều
hơn thái độ:

• Chấp nhận sự thật: Đúng là yếu tố ngoại cảnh như gia đình, xã hội có ảnh hưởng lớn
đến cuộc sống con người. Tuy nhiên, hoàn cảnh chỉ là điều kiện bên ngoài, không quyết
định hoàn toàn con người.

• Phản biện:

○ Hoàn cảnh không quyết định tất cả: Cùng một hoàn cảnh, có người thành công, có
người thất bại. Điều này phụ thuộc vào thái độ của mỗi người trước hoàn cảnh đó.
○ May mắn chỉ là yếu tố phụ: May mắn có thể giúp một người thành công trong ngắn hạn, nhưng không thể duy trì sự thành công nếu người đó không có thái độ sống tích
cực và tinh thần trách nhiệm.

c. Liên hệ thực tế:

• Là học sinh đang chuẩn bị bước vào ngưỡng cửa quan trọng của cuộc đời: Việc thay
đổi thái độ học tập, rèn luyện bản thân là yếu tố then chốt để thành công trong kỳ thi
và cuộc sống sau này.

• Đưa ra ví dụ: Học sinh có thái độ chủ động, quyết tâm và cố gắng thường đạt kết quả
tốt, vượt qua khó khăn học tập và hoàn cảnh gia đình.

3. Kết bài:

• Khẳng định tầm quan trọng của thái độ trong việc thay đổi cuộc đời: Thái độ tích cực
giúp con người có thể vượt qua nghịch cảnh và đạt được thành công.

• Nhấn mạnh: Dù yếu tố ngoại cảnh có ảnh hưởng đến cuộc sống, nhưng chính thái độ
sống là yếu tố quyết định cuối cùng giúp con người làm chủ cuộc đời mình.

d. Viết bài văn đảm bảo các yêu cầu sau:

- Triển khai được ít nhất hai luận điểm để làm rõ quan điểm của cá nhân.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận, phương thức biểu đạt phù hợp để triển khai vấn
đề nghị luận.

- Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: Lí lẽ xác đáng, bằng chứng tiêu biểu, phù hợp; kết hợp
chặt chẽ giữa lí lẽ và bằng chứng.

Lưu ý: Học sinh có thể bày tỏ suy nghĩ, quan điểm riêng nhưng phải phù hợp với chuẩn
mực đạo đức và pháp luật.

đ. Diễn đạt

Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết văn bản.

e. Sáng tạo

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận, có cách diễn đạt mới mẻ

Bài văn mẫu

William James từng nói: “Con người có thể thay đổi cuộc đời mình bằng cách thay
đổi thái độ của mình”. Câu nói này đã là nguồn cảm hứng thay đổi biết bao con người
trên thế giới. Một số người tin rằng thay đổi thái độ sẽ giúp thay đổi cuộc đời, nhưng
cũng có ý kiến cho rằng thái độ không thể thay đổi được hoàn toàn hoàn cảnh sống của
con người vì có những yếu tố ngoại cảnh mạnh mẽ hơn như hoàn cảnh gia đình, xã hội,
hoặc yếu tố may mắn.

Thái độ sống là suy nghĩ, nhận định, cách con người nhìn nhận, đánh giá về sự
việc trong cuộc sống. Thái độ sống có thể là kết quả từ những hệ thống niềm tin mà con
người có được. Mỗi người với những quan điểm khác nhau sẽ có những thái độ sống
khác nhau, biểu hiện ở phong cách, lối sống và cả những kết quả mà họ đạt được. Có thái độ sống tích cực, lạc quan, vui vẻ, nhìn nhận vấn đề ở chiều hướng tốt đẹp và luôn
thấy cơ hội trong thách thức. Cũng có thái độ sống tiêu cực, bi quan, chán nản, chỉ tập
trung vào những điều xấu xa, thất bại.

Thay đổi thái độ sống có thể thay đổi cuộc đời. Chúng ta sinh ra, lớn lên, học tập
và dấn thân vào với vòng quay của xã hội với rất nhiều biến đổi, thách thức. Những yếu
tố bên ngoài là điều mà chúng ta không thể nào có thể can thiệp được nhưng chính yếu
tố con người từ chính mình là điều duy nhất ta có thể kiểm soát, thay đổi. Giữ vững một
thái độ sống tích cực, tin tưởng và làm theo những điều tốt, tử tế, kiên định với lý tưởng
sẽ là điều kiện để chúng ta vượt qua những rào cản, biến cố, thử thách trong cuộc sống,
chinh phục những khó khăn. Khi thay đổi góc nhìn, con người bình tĩnh, thư thái hơn
để rồi có những lựa chọn, quyết định phù hợp, đúng đắn, biết chớp lấy cơ hội cho bản
thân, hoàn thiện mình. Đôi khi, chính việc thay đổi thái độ sống còn giúp chúng ta giữ
được giá trị của bản thân, được mọi người yêu mến, tạo nên nguồn năng lượng tích cực
lan tỏa tới những người xung quanh. Nick Vujicic, một nhân vật nổi tiếng với thái độ
sống tích cực. Khi sinh ra anh mắc một loại rối loạn di truyền hiếm gây ra tình trạng
không có chân tay, gặp phải muôn vàn trở ngại tâm lý, tình cảm và khó khăn trong cuộc
sống, nhưng anh không hề gục ngã, anh đã giữ được tinh thần, thái độ sống tích cực để
từ đó thay đổi cuộc đời của mình, trở thành một người truyền cảm hứng khắp thế giới về
tinh thần, nghị lực sống.

Những yếu tố ngoại cảnh như hoàn cảnh gia đình, xã hội, hoặc yếu tố may mắn
có thể ảnh hưởng tới sự thành bại của con người nhưng không phải là yếu tố then chốt.
Hoàn cảnh gia đình, xã hội, sự may mắn chỉ là những yếu tố bên ngoài của ngoại cảnh
không quyết định đến cuộc đời của mỗi người. Như ông cha ta từng nói làm việc gì cũng
cần đến thiên thời, địa lợi, nhân hòa. Trong đó, con người là yếu tố quan trọng hơn cả.
Hoàn cảnh sống, bối cảnh sinh hoạt, môi trường giáo dục giống nhau nhưng có những
con người với những cuộc đời khác nhau. Cho dù hoàn cảnh giống nhau, nhưng lối tư
duy khác nhau, cũng sẽ ảnh hưởng đến cuộc đời khác nhau. Câu chuyện về những người
con cùng lớn lên trong một gia đình có cha nghiện rượu nhưng hình thành hai số phận
khác nhau đã được truyền nhau và đưa ra nghiên cứu để khẳng định về vai trò của thái
độ sống. Theo đó một nhà tâm lý học với bài nghiên cứu “Tác động của sự say xỉn” đã
tìm đến hai người. Một người giờ đây đã trở thành phiên bản y hệt cha mình suốt ngày
chìm đắm trong say xỉn. Còn người kia lại là một trong những người đi đầu trong việc
phòng chống bia rượu. Đó là minh chứng cho thái độ sống, định hướng, quyết tâm thay
đổi hoàn cảnh, vượt lên hoàn cảnh của con người.

Như vậy, trong vai trò là một học sinh đang chuẩn bị bước vào ngưỡng cửa mới
của cuộc đời, tôi nhận thấy được tầm quan trọng của thái độ sống đúng đắn, tích cực. Để có được một thái độ sống phù hợp, lạc quan, chủ động, dấn thân, mỗi học sinh cần rèn
luyện ngay từ những việc nhỏ nhất, từ cách tiếp cận, tư duy, xử lý những bài toán, hoàn
thành quan điểm trong một bài văn, giải quyết những phát sinh trong các mối quan hệ
bạn bè, thầy cô... Có như vậy mới có được tiền đề vững chắc để đạt được những kết quả
tốt trong học tập cũng như dự định trong tương lai. Thay vì đổ lỗi cho hoàn cảnh, phó
mặc vào vận may, hãy chủ động nỗ lực để thay đổi cuộc sống của chính mình.