Giải sgk Sinh học 12 KNTT Bài 30: Diễn thế sinh thái

Quá trình tự tái sinh của một khu rừng bị cháy trụi: Cháy rừng làm chết phần lớn các cá thể (hầu hết là ở phần phía trên bề mặt đất). Sau một thời gian, các sinh vật dần phát triển trở lại:

- Các loài thực vật thân thảo có vòng đời ngắn, dễ phát tán sẽ mọc trước, kéo theo các động vật tương ứng.

- Tiếp đó dần xuất hiện cây thân gỗ (hạt còn lại hoặc phát tán từ nơi khác đến) dần sẽ thay thế các cây thân thảo và dẫn đến làm thay đổi hệ động vật.

Trong diễn thế nguyên sinh ở môi trường trên cạn, những sinh vật đầu tiên của quần xã tiên phong thường là địa y, tảo, rêu vì: Ở giai đoạn khởi đầu, môi trường của diễn thế nguyên sinh trên cạn không có lớp dinh dưỡng, do đó rất ít loài thực vật có thể tồn tại được, những loài thích nghi được với môi trường này thường là những loài không yêu cầu cao về thổ nhưỡng như địa y, tảo, rêu.

Ở diễn thế nguyên sinh, quần xã khởi đầu của diễn thế là từ môi trường trống trơn, đất nghèo dinh dưỡng. Do đó, sự xuất hiện của sinh vật nào đến trước sẽ làm biến đổi môi trường và chỉ loài nào thích nghi được với môi trường mới thì mới có khả năng tồn tại. Việc này được thay thế qua nhiều quần xã trung gian và kéo dài hơn với diễn thế thứ sinh. Ngược lại, ở diễn thế thứ sinh, lớp thổ nhưỡng được kế thừa từ quần xã trước đó nên thời gian hình thành quần xã đỉnh cực ngắn hơn.

Nguyên nhân bên ngoài thường là những yếu tố gây huỷ hoại và biến động mạnh thành phần loài của quần xã, còn mối quan hệ cạnh tranh giữa các loài ưu thế dẫn đến thay thế loài dần dần, tuần tự theo quy luật.

Thủy điện là đại công trình có tác động mạnh đến nhân tố vô sinh như dòng chảy, lượng nước của thượng nguồn, hạ nguồn, ảnh hưởng đến phù sa bồi lắng,... qua đó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến nơi sống, sinh sản của nhiều loài sinh vật cả ở dưới nước và trên cạn; gây biến đổi đồng loạt môi trường, cấu trúc quần xã sinh vật và đời sống của con người. Do đó, cần phải phân tích đánh giá đầy đủ những tác động này tới hệ sinh thái trước khi xây dựng.