Đề tham khảo tốt nghiệp THPT môn Ngữ văn 2025 có đáp án - Đề 4

I. PHẦN ĐỌC HIỂU (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau:

Khoảnh khắc nghệ thuật có thể có mặt trong hầu hết các loại hình nghệ thuật. Trong văn chương nó cũng xuất hiện ở tất cả các thể loại nhưng xuất hiện với tần số lớn, với những đặc điểm điển hình và thú vị nhất ở thơ ca.

Giống như lao động nghệ thuật của một nhà nhiếp ảnh là đi tìm những giây phút đẹp nhất của những đối tượng hiện hữu xung quanh: những giọt sương trên lá long lanh ánh lên những tia sáng diệu kì trong ánh nắng bình minh, hay lớp lớp gợn sóng lăn tăn ánh vàng trên mặt nước buổi hoàng hôn để thu vào ống kính, thì thi sĩ cũng thường đi tìm và lắng nghe trong tâm hồn mình phút thăng hoa của cảm xúc, được tạo nên từ sự cộng hưởng giữa những rung cảm của trái tim trước con người và thiên nhiên đồng điệu. Những bài thơ ghi lại được những khoảnh khắc đó đã tạo nên những khoảnh khắc nghệ thuật...

Nhà thơ luôn đi tìm những khoảnh khắc diệu kì cho thơ mình, và nhiều khi những khoảnh khắc tạo nên những kiệt tác nghệ thuật. Chính vì thế đã có người định nghĩa về kiệt tác: Đó là những viên ngọc từ trên trời rơi xuống mà may mắn cho những ai đã nhặt được nó. Nói như vậy không có nghĩa là phủ định lao động nghệ thuật của nhà thơ, nhưng không phải bất kì ai cũng có được cái may mắn ấy. Tạo hóa cũng biết chọn mặt gửi vàng. Nhưng viên ngọc chỉ rơi vào tay ai có đủ tài năng và lòng nhân ái để biết nâng niu thổi vào nó một linh hồn.

Bởi thế, khoảnh khắc có ý nghĩa lớn lao trong sáng tác thi ca. Nhờ có khoảnh khắc mà có được sức bật, điểm tựa cho tâm hồn. Điểm tựa càng chắc thì sức bật càng lớn, khoảnh khắc nghệ thuật càng giá trị, có khoảnh khắc nghệ thuật đã trở thành kiệt tác. Phút thi sĩ sáng tạo ra khoảnh khắc ấy, người ta lâu nay vẫn gọi là phút xuất thần.

Thời gian là một yếu tố quan trong làm nên những khoảnh khắc nghệ thuật trong thơ. Thi sĩ thường hay rung động trước khoảnh khắc của thời gian. Thời gian ở những điểm giao nhau của nó, như điểm giao giữa ngày và đêm đó là hoàng hôn: “Chiều hôm nhớ nhà” của Huyện Thanh Quan. Thời gian trong mối tương tác giữa cái hữu hạn đời người, cái vô hạn của đất trời, vũ trụ. Thời gian trong hồi ức mang theo những kỉ niệm sâu sắc của nhà thơ: “Thời hoa đỏ” của Thanh Tùng, “Viết trong mùa hoa phượng” của Xuân Hoài.

Không gian cũng vậy, trong những khoảnh khắc nghệ thuật không gian tồn tại là hình ảnh thiên nhiên xung quanh nhà thơ. Thiên nhiên là đối tượng miêu tả, là cái đẹp thánh thiện, thuần khiết, gợi lên trong tâm hồn con người những rung cảm thẩm mĩ: “Dục Thúy Sơn” của Nguyễn Trãi; “Thu hứng”, “Thu vịnh”, “Thu ẩm” của Nguyễn Khuyến; những suy tư trăn trở về tình yêu “Trước biển” của Vũ Quần Phương; những ẩn chứa kỉ niệm trong “Núi đôi” của Vũ Cao…

(Trích Khoảnh khắc và khoảnh khắc nghệ thuật trong thơ, TS. Nguyễn Văn Tùng, NXB Trẻ, 2012, tr. 67 - 68)