(2025 mới) Đề ôn thi tốt nghiệp THPT môn Văn có đáp án (Đề số 35)

Học sinh nêu được một ví dụ về ngôn ngữ nói được mô phỏng, tái tạo trong văn bản (Lời thoại của người mẹ: “Chiều mấy giờ về để mẹ nấu cơm?”. Hoặc lời thoại của người con: “Mẹ đừng chờ. Chiều tụi con ăn cơm chay nhà chùa đãi).

“Mẹ đứng đó tần ngần” vì “ mẹ vẫn một mình cơm nước như mọi ngày”. Học sinh có thể diễn giải cụ thể: Vì mẹ lại một mình nấu cơm, một mình ăn cơm lủi thủi, cô đơn như mọi ngày/ Vì mẹ đã mong đợi trong ngày lễ Vu lan hôm nay, các con ăn cơm cùng mẹ, để mẹ không một mình.

(1) Tình huống truyện trong văn bản: ngày lễ Vu lan, các con chuẩn bị lễ thật lớn lên chùa báo hiếu, sau đó thông báo rằng sẽ ở lại ăn cơm trên chùa, để mẹ ở nhà một mình, trong khi mẹ luôn mong đợi các con về cùng ăn cơm. Đây là kiểu tình huống hành động, thông qua diễn biến của hành động, lời nói của các con để thấy được sự mâu thuẫn, nghịch lí trong hành động của họ (lên chùa làm lễ Vu lan báo hiếu đê mę ở một mình trơ trọi, buồn tủi). (2) Tác dụng của tình huống truyện: + Làm nổi bật sự vô tâm, hời hợt của các con; nhấn mạnh việc các con đã bỏ lỡ cơ hội báo hiếu mẹ một cách giản dị, chân thành, có ý nghĩa; + Gửi gắm thông điệp giàu ý nghĩa: Đừng mải chạy theo kiểu lễ lạt hình thức, đua đòi, xa hoa mà quên rằng: ở bên mẹ, làm mẹ vui là cách báo hiếu đúng đắn và thiết thực nhất. Nội dung nhắc nhở, phê phán những người con nhẹ nhàng mà nghiêm khắc, thấm thía chính là chủ đề tư tưởng của truyện; + Thể hiện sự sáng tạo độc đáo của tác giả, tạo sức hấp dẫn cho truyện.

Nhan đề “Vu lan” gợi mở nhiều suy nghĩ cho người đọc.

(1) Tầng nghĩa thứ nhất trực tiếp nói về hoàn cảnh, thời gian trong văn bản là ngày lễ Vu lan, còn gọi là lễ báo hiếu, một trong những ngày lễ chính của Phật giáo. Trong ngày lễ quan trọng này, mỗi người sẽ có những lời nói, việc làm báo hiếu cha mẹ theo truyền thống nhà Phật. (2) Nhan đề cũng nhắc đến đạo hiếu nói chung của con cái đối với cha mẹ (“Công cha như núi Thái Sơn/ Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra/ Một lòng thờ mẹ kính cha/ Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con” (Ca dao). Đây là phẩm chất tốt đẹp của con người, là truyền thống đáng tự hào của dân tộc Việt Nam. (3) Nhan đề gợi nhắc người đọc về cách báo hiếu với cha mẹ: xuất phát từ thành tâm, bằng lời nói, việc làm thường nhật đối với cha mẹ, mỗi người có sự báo hiếu phù hợp, thiết thực; nhan đề còn gợi ra sự trăn trở về các cách báo hiếu nhạt nhẽo, hình thức, sự vô tâm, đáng chê trách của một số người con đối với cha mẹ trong xã hội hiện nay.

Học sinh lựa chọn và trình bày triết lí nhân sinh phù hợp với nội dung của văn bản và lí giải. Ví dụ: (1) Văn bản thể hiện triết lí nhân sinh về vấn đề báo hiếu của con cái với cha mẹ: cách báo hiếu thiết thực nhất của con cái là làm sao để cha mẹ được vui vẻ, hạnh phúc. Hãy ở bên cha mẹ nhiều hơn, yêu thương và chăm sóc cha mẹ tận tình, thiết thực bất cứ lúc nào,... (2) Đây là triết lí sâu sắc, giàu ý nghĩa, được thể hiện hàm súc qua một truyện cực ngắn. Qua việc xây dựng tình huống mâu thuẫn (ngày lễ Vu lan, các con “báo hiếu” bằng cách cúng lễ, ăn chay ở chùa và để mẹ một mình cơm nước “như mọi ngày”), câu chuyện đề cập đến nghịch lí vẫn gặp trong đời sống: người ta chạy theo những thứ phô trương, xa vời mà không làm những điều thiết thực, gần gũi; từ đó cảnh tỉnh con người cần gạt bỏ những việc làm mang tính hình thức, phô trương để trân trọng và biết ơn những giá trị thực trong cuộc sống hàng ngày.